Choroby, którym towarzyszy ograniczenie wydzielania śliny przyczyniają się do nasilenia próchnicy zębów, suchości w jamie ustnej (kserostomia), większego odkładania osadów nazębnych, a także ułatwiają powstanie uszkodzeń błony śluzowej.
Prof.dr hab. n. med. Maria Chomyszyn-Gajewska
Były kierownik Katedry i Zakładu Periodontologii i Klinicznej Patologii Jamy Ustnej UJCM w Krakowie, obecnie na emeryturze. Nadal czynna zawodowo i naukowo.
Do najczęściej występujących chorób w jamie ustnej należą próchnica, choroby przyzębia (dziąseł) i różne stany patologiczne, takie jak infekcje grzybicze, bakteryjne i wirusowe. Normalne funkcjonowanie błony śluzowej w jamie ustnej utrudniają urazy mechaniczne, chemiczne i wady wrodzone, a także może się ona stać miejscem rozwoju groźnych dla życia nowotworów. Wiele chorób ogólnoustrojowych powoduje powstanie różnego rodzaju objawów na błonie śluzowej jamy ustnej, takich jak zaczerwienienie, plamy, pęcherzyki, nadżerki oraz świąd i ból. Należą do nich między innymi cukrzyca, alergie, niektóre choroby dermatologiczne (np. liszaj płaski), choroby krwi, AIDS. Choroby, którym towarzyszy ograniczenie wydzielania śliny przyczyniają się do nasilenia próchnicy zębów, suchości w jamie ustnej (kserostomia), większego odkładania osadów nazębnych, a także ułatwiają powstanie uszkodzeń błony śluzowej. Utrudnia to utrzymanie higieny jamy ustnej i u niektórych pacjentów występują objawy halitozy tzn. nieprzyjemnego zapachu z ust.
W jamie ustnej występują również różnego rodzaju powikłania po leczeniu farmakologicznym oraz chemio- i radioterapii. Są to reakcje zapalne, alergiczne, zakażenia grzybicze (kandydozy), wirusowe i bakteryjne. Objawiają się w postaci zaczerwienienia, obrzęków, pęcherzyków, nadżerek, zmian o charakterze aft oraz owrzodzeń. Patologiczna reakcja może mieć charakter ograniczony albo rozlany jak w tzw. mukositis (powikłanie po radio- i chemioterapii).
Wraz ze wzrostem efektywnego leczenia nowotworów coraz większego znaczenia nabiera leczenie wspomagające, a powikłania po leczeniu przeciwnowotworowym stają się istotnym problemem klinicznym. Zapalenie błony śluzowej jamy ustnej jak podobnie jak i całego przewodu pokarmowego jest jednym z najczęściej występujących niepożądanych objawów leczenia przeciwnowotworowego. Pojawia się ono zarówno po napromienianiu jak i po chemioterapii, a zwłaszcza wysokodawkowej chemioterapii z następowym przeszczepieniem macierzystych komórek krwiotwórczych (szpiku kostnego) oraz leczeniu ukierunkowanym molekularnie.
Zapalenie błony śluzowej jamy ustnej może mieć różne nasilenie – od zaczerwienienia i obrzęku do głębokich owrzodzeń. Od stopnia uszkodzenia błony śluzowej zależy natężenie dolegliwości bólowych, które w wielu przypadkach uniemożliwiają przyjmowanie pokarmów stałych i płynnych co wiąże się z ryzykiem niedożywienia. Ból związany z zapaleniem błony śluzowej ogranicza również komunikację i ogólny komfort pacjenta, znacznie obniżając jakość życia chorych; niekiedy pacjenci wiążą zapalenie błony śluzowej z depresją oraz zaburzeniami snu.
W konsekwencji zapalenia błony jamy ustnej w leczeniu onkologicznym może dojść do: uciążliwego, przewlekłego i ostrego bólu, bezsenności, trudności w połykaniu leków i pożywienia, grzybicy jamy ustnej, konieczności leczenia stomatologicznego, chirurgicznego w tym również pobytu w szpitalu, przerwania leczenia onkologicznego.
Jedną z metod leczenia i zapobiegania powyższym zmianom jest zmiana pH śliny w jamie ustnej w kierunku bardziej zasadowego co stanowi niesprzyjające środowisko dla rozwoju patologicznej mikroflory. Badania kliniczne wykazały, że roztwory o zasadowym pH redukują nasilenie zapalenia błony śluzowej jamy ustnej, skracają czas utrzymywania się dolegliwości bólowych oraz czas stosowania i dawkę leków przeciwbólowych zlecanych z powodu bólu w jamie ustnej. Sodent (sodu wodorowęglan, do sporządzenia około 4 proc. roztworu wodnego; nie zawiera konserwantów, barwników, substancji smakowych ani zapachowych), jest preparatem przeznaczonym do sporządzenia roztworu do płukania jamy ustnej.
Zaleca się go w następujących przypadkach: stanów zapalnych błony śluzowej jamy ustnej, pojawiających się często np. podczas terapii przeciwnowotworowej, po chemioterapii, podczas leczenia białaczek i u osób z AIDS, a także u pacjentów z kserostomią (suchość w jamie ustnej), zapobiegania i leczenia kandydozy jamy ustnej, zapobiegawczo i leczniczo po operacjach w jamie ustnej, wystąpienia mukositis (zapalenie błony śluzowej jamy ustnej), wszelkich stanów chorobowych zapalne i nadżerkowych na błonie śluzowej jamy ustnej.
