Sytuacja chorych na astmę w dobie pandemii

Dr hab. n. med. Maciej Kupczyk

Profesor uczelni, Klinika Chorób Wewnętrznych, Astmy i Alergii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Czy leki na astmę mogą obniżać odporność? Czy astmatycy są bardziej narażeni na wirusa COVID-19? Na te i na wiele innych pytań odpowie nam ekspert, profesor Maciej Kupczyk.

Panie profesorze, czym dokładnie jest astma?

Astma oskrzelowa jest przewlekłą chorobą zapalną układu oddechowego. Charakteryzuje się występowaniem objawów takich jak duszność, ucisk w klatce piersiowej, świsty, pogorszenie tolerancji wysiłku, czy suchy kaszel. Astma i alergie to najczęstsze choroby przewlekłe dróg oddechowych, w szczególności w grupie dzieci i młodzieży. Bardzo często astma rozpoczyna się w dzieciństwie i trwa przez całe życie naszych pacjentów.

Jakie są dane epidemiologiczne astmy w Polsce?

Jeśli chodzi o dane epidemiologiczne, to częstość występowania astmy w Polsce szacuje się w granicach 12 procent populacji. Według badań profesora Samolińskiego może być to około 4,5 miliona pacjentów. Tutaj oczywiście brane są pod uwagę wszelkie postacie tej choroby, w tym astma sezonowa, alergiczna, ale także przewlekła.

Jaka jest świadomość i wiedza pacjentów na temat astmy?

Rzeczywiście, jeszcze kilkanaście lat temu pacjenci mogli mieć znikomą wiedzę na ten temat. Na szczęście dzięki akcjom społecznym i dość szeroko stosowanej edukacji wśród lekarzy i studentów dużo się o tym mówi. Jeśli spojrzymy trochę szerzej na astmę oskrzelową, to warto pamiętać, że istnieje nie tylko jej postać alergiczna, ale również formy rozwijające się nieco później, u osób dorosłych. Są to postacie związane na przykład z otyłością, wiekiem okołomenopauzalnym, co wskazuje na początek choroby w wieku około 40., 50. roku życia. Wtedy rzeczywiście kłopoty z postawieniem prawidłowego rozpoznania mogą się zdarzyć. Niekiedy pacjenci są błędnie diagnozowani i leczeni na zapalenie oskrzeli, najczęściej za pomocą antybiotykoterapii, co nie jest skuteczne przy astmie. Obecnie wiedza i świadomość na temat tej jednostki chorobowej zarówno wśród naszych pacjentów, jak i wśród lekarzy oraz studentów jest na pewno zdecydowanie wyższa, co przekłada się na dobre rozpoznanie i skuteczne leczenie.

Gdy już mamy dobrą diagnozę, to również należy dobrać odpowiednie leczenie. Czy sterydy wziewne i donosowe w obecnej sytuacji epidemicznej są bezpieczne dla osób chorych na astmę?

Faktycznie, zaobserwowano, że niektórzy pacjenci odstawili leki, ponieważ bali się, że może to wpłynąć na ich odporność na wirusa. Nie ma obecnie żadnej wątpliwości, że sterydy wziewne, które są podstawą terapii astmy, są bezpieczne i nie należy ich odstawiać w obecnej sytuacji pandemii COVID-19. Podobnie sterydy donosowe stosowane w leczeniu alergicznego nieżytu błony śluzowej nosa. Odstawienie leków może spowodować istotne nasilenie objawów choroby. Wiemy tez bardzo dobrze, że pacjenci, którzy systematycznie przyjmują leki wziewne, mają mniejsze ryzyko zaostrzenia astmy wywołanego przez infekcję wirusową.

Jaka jest rola kontynuacji leczenia u pacjentów narażonych na ciężki przebieg COVID-19, w tym, jeśli chodzi o przyjmowanie glikokosteroidów wziewnych za pomocą inhalatorów ciśnieniowych MDI, zgodnie z zaleceniami lekarza?

Jest to niezwykle ważne, by podczas pandemii nadal stosować dotychczasowe leczenie. Warto monitorować swój stan zdrowia. Gdyby objawy astmy się nasiliły, to po kontakcie telefonicznym z lekarzem, należy zintensyfikować leczenie zgodnie z zaleceniami swojego lekarza prowadzącego.

Prof. dr hab. Magdalena Czarnecka-Operacz

Katedra i Klinika Dermatologii, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Jakie czynniki mogą powodować reakcję alergiczną?

Reakcja alergiczna może być wywołana przez bardzo wiele czynników środowiskowych. W zależności od rodzaju reakcji immunologicznej charakterystyka alergenów jest zupełnie inna.

Alergenami wywołującymi reakcję alergiczną typu natychmiastowego mogą być zarówno alergeny pokarmowe, alergeny białka mleka krowiego, jaja kurzego, ryby, orzeszki ziemne, warzywa, owoce, mięsa pochodzenia zwierzęcego oraz alergeny powietrznopochodne: alergeny roztocza kurzu domowego, grzybów pleśniowych, pyłku roślin takich jak drzewa, trawy, zboża, chwasty; alergeny lateksowe, alergeny zawarte w moczu zwierząt takich jak myszy, szczury, chomiki; alergeny naskórka i sierści zwierząt domowych itd.

W przypadku reakcji alergicznej typu pierwszego, czyli natychmiastowej, objawy kliniczne pojawiają się na przestrzeni sekund, minut po ekspozycji na alergen. Mogą one dotyczyć zarówno skóry, układu oddechowego i pokarmowego, jak też mieć charakter uogólniony.

Przykładami chorób rozwijających się na podłożu natychmiastowej reakcji alergicznej mogą być: ostra pokrzywka i obrzęk naczynioruchowy, alergiczny nieżyt nosa i spojówek (sezonowy lub całoroczny), astma oskrzelowa, ale również zespół anafilaksji jamy ustnej oraz alergiczny wstrząs anafilaktyczny.

Mówi się, że czas wiosny i lata jest najgorszy dla alergików, co w takim razie w czasie nadchodzącej jesieni może doskwierać takim osobom?

Oczywiście w przypadku osób uczulonych na alergeny pyłków drzew oraz traw i zbóż wiosna i lato to szczególnie trudny okres roku. Natomiast w czasie jesienno-zimowym alergicy przede wszystkim cierpią z powodu uczulenia m.in. na: alergeny pyłku chwastów, grzybów pleśniowych i roztocza kurzu domowego.

Co ważne chorzy uczuleni na alergeny całoroczne, jak alergeny roztocza kurzu domowego, praktycznie przez cały czas mogą prezentować objawy wynikające z klinicznie istotnej alergii, z zaostrzeniem w okresie zimowym, poprzez niższą niż w lecie cyrkulację świeżego powietrza.

Jednak najważniejsze jest to, aby pamiętać, że skuteczne regularne stosowanie środków przeciwhistaminowych prowadzi do skutecznej całorocznej kontroli nad stanem naszego zdrowia, w walce z objawami alergii.

Jakie zachowania powinny być wdrażane w domu alergika w czasie trwania okresu jesienno-zimowego, aby uniknąć nasilania się drażliwych objawów alergicznych?

Możliwie jak największe ograniczenie ekspozycji na uczulające alergeny. Po spacerach – spłukanie całej powierzchni skóry, zastosowanie kropli do oczu lub nosa w zależności od nasilenia objawów klinicznych w zakresie poszczególnych narządów ciała.

Natomiast w warunkach domowych możliwe zmniejszenie stężenia uczulających alergenów w powietrzu (na przykład należy uważać na uruchamianie klimatyzatorów, w obrębie których bardzo łatwo rozmnażają się grzyby pleśniowe. Ich praca warunkuje zwiększenia stopnia ekspozycji pacjentów na uczulające alergeny tj. roztocza).

Co uczula nas w domu, oprócz kurzu, roztoczy i sierści zwierząt?

Ciepła odzież, niejednokrotnie wełniana, czapki, szaliki oraz rękawiczki – wszystkie tego typu elementy garderoby pacjenta mogą wywoływać odczyn z podrażniania. Zwróćmy też uwagę na skład pościeli, w której układamy się do snu. Wybierajmy tkaniny o wysokiej zawartości bawełny, która nie podrażnia skóry, zamiast wełny i syntetycznych materiałów.

Jak alergia wpływa na kondycję układu immunologicznego? Czy bardziej niż inni alergik jest podatny na zachorowania w czasie jesienno-zimowym?

A zatem sam proces alergii manifestujący się rozmaitymi chorobami ze strony różnych narządów i układów nie stanowi przyczyny zwiększenia zapadalności na jesienno-zimowe infekcje, jednak niektóre formy terapii stosowane w prowadzeniu ciężkich postaci chorób alergicznych, potencjalnie mogą być przyczyną łatwiejszego rozwoju infekcji przykładowo dróg oddechowych i dlatego wymagana jest szczególna ostrożność w projektowaniu zasad terapii w tej grupie pacjentów oraz szczegółowe i systematyczne kontrolowanie ich stanu klinicznego, oraz natychmiastowa modyfikacja leczenia, w sytuacji rozwoju pierwszych objawów infekcyjnych.