Dlaczego chorujemy na alergię?

Jest kilka obowiązujących i uzupełniających się teorii dotyczących pojawiania się alergii.

Dr n. med. Piotr Dąbrowiecki

Klinika Chorób Infekcyjnych i Alergologii, Wojskowy Instytut Medyczny, Przewodniczący Polskiej Federacji Stowarzyszeń Chorych na Astmę, Alergię i POChP

Punktem wyjścia jest wrodzona, a więc zapisana w genach predyspozycja do reakcji alergicznej organizmu, czyli niewspółmiernej do bodźca odpowiedzi układu odpornościowego. Białe krwinki zaczynają wtedy wytwarzać w nadmiarze przeciwciała odpornościowe zwane immunoglobulinami, pobudzające komórki organizmu do wydzielania substancji zapalnych m.in. histaminy i leukotrienów.

Wzrastającą liczbę alergii tłumaczą inne teorie, wskazujące na interakcję genetycznych predyspozycji z niesprzyjającymi czynnikami zewnętrznymi, charakterystycznymi dla współczesnego rozwiniętego świata. Pierwsza z nich to tzw. teoria higieniczna. Dorastanie w sterylnym otoczeniu powoduje, że „znudzony” układ immunologiczny zaczyna reagować pobudzeniem i stanem zapalnym na zwykle bezpieczne bodźce, takie jak np. kurz, sierść zwierząt, pyłki roślin lub konkretne produkty żywnościowe. Druga teoria wskazuje na większy potencjał alergizujący współczesnych alergenów, spowodowany jest zanieczyszczeniem środowiska.

Dlatego w dużych miastach jest zwykle około dwa razy więcej przypadków alergii niż na wsi. Pyłek np. kwitnącej w mieście brzozy otoczony tlenkami azotu czy siarki to silniejszy alergen niż pyłek brzozy rosnącej wśród pól czy lasów. Choć alergia często ujawnia się już we wczesnym dzieciństwie, można zachorować na nią w każdym wieku.

Prof. dr hab. Magdalena Czarnecka-Operacz

Katedra i Klinika Dermatologii, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Jakie czynniki mogą powodować reakcję alergiczną?

Reakcja alergiczna może być wywołana przez bardzo wiele czynników środowiskowych. W zależności od rodzaju reakcji immunologicznej charakterystyka alergenów jest zupełnie inna.

Alergenami wywołującymi reakcję alergiczną typu natychmiastowego mogą być zarówno alergeny pokarmowe, alergeny białka mleka krowiego, jaja kurzego, ryby, orzeszki ziemne, warzywa, owoce, mięsa pochodzenia zwierzęcego oraz alergeny powietrznopochodne: alergeny roztocza kurzu domowego, grzybów pleśniowych, pyłku roślin takich jak drzewa, trawy, zboża, chwasty; alergeny lateksowe, alergeny zawarte w moczu zwierząt takich jak myszy, szczury, chomiki; alergeny naskórka i sierści zwierząt domowych itd.

W przypadku reakcji alergicznej typu pierwszego, czyli natychmiastowej, objawy kliniczne pojawiają się na przestrzeni sekund, minut po ekspozycji na alergen. Mogą one dotyczyć zarówno skóry, układu oddechowego i pokarmowego, jak też mieć charakter uogólniony.

Przykładami chorób rozwijających się na podłożu natychmiastowej reakcji alergicznej mogą być: ostra pokrzywka i obrzęk naczynioruchowy, alergiczny nieżyt nosa i spojówek (sezonowy lub całoroczny), astma oskrzelowa, ale również zespół anafilaksji jamy ustnej oraz alergiczny wstrząs anafilaktyczny.

Mówi się, że czas wiosny i lata jest najgorszy dla alergików, co w takim razie w czasie nadchodzącej jesieni może doskwierać takim osobom?

Oczywiście w przypadku osób uczulonych na alergeny pyłków drzew oraz traw i zbóż wiosna i lato to szczególnie trudny okres roku. Natomiast w czasie jesienno-zimowym alergicy przede wszystkim cierpią z powodu uczulenia m.in. na: alergeny pyłku chwastów, grzybów pleśniowych i roztocza kurzu domowego.

Co ważne chorzy uczuleni na alergeny całoroczne, jak alergeny roztocza kurzu domowego, praktycznie przez cały czas mogą prezentować objawy wynikające z klinicznie istotnej alergii, z zaostrzeniem w okresie zimowym, poprzez niższą niż w lecie cyrkulację świeżego powietrza.

Jednak najważniejsze jest to, aby pamiętać, że skuteczne regularne stosowanie środków przeciwhistaminowych prowadzi do skutecznej całorocznej kontroli nad stanem naszego zdrowia, w walce z objawami alergii.

Jakie zachowania powinny być wdrażane w domu alergika w czasie trwania okresu jesienno-zimowego, aby uniknąć nasilania się drażliwych objawów alergicznych?

Możliwie jak największe ograniczenie ekspozycji na uczulające alergeny. Po spacerach – spłukanie całej powierzchni skóry, zastosowanie kropli do oczu lub nosa w zależności od nasilenia objawów klinicznych w zakresie poszczególnych narządów ciała.

Natomiast w warunkach domowych możliwe zmniejszenie stężenia uczulających alergenów w powietrzu (na przykład należy uważać na uruchamianie klimatyzatorów, w obrębie których bardzo łatwo rozmnażają się grzyby pleśniowe. Ich praca warunkuje zwiększenia stopnia ekspozycji pacjentów na uczulające alergeny tj. roztocza).

Co uczula nas w domu, oprócz kurzu, roztoczy i sierści zwierząt?

Ciepła odzież, niejednokrotnie wełniana, czapki, szaliki oraz rękawiczki – wszystkie tego typu elementy garderoby pacjenta mogą wywoływać odczyn z podrażniania. Zwróćmy też uwagę na skład pościeli, w której układamy się do snu. Wybierajmy tkaniny o wysokiej zawartości bawełny, która nie podrażnia skóry, zamiast wełny i syntetycznych materiałów.

Jak alergia wpływa na kondycję układu immunologicznego? Czy bardziej niż inni alergik jest podatny na zachorowania w czasie jesienno-zimowym?

A zatem sam proces alergii manifestujący się rozmaitymi chorobami ze strony różnych narządów i układów nie stanowi przyczyny zwiększenia zapadalności na jesienno-zimowe infekcje, jednak niektóre formy terapii stosowane w prowadzeniu ciężkich postaci chorób alergicznych, potencjalnie mogą być przyczyną łatwiejszego rozwoju infekcji przykładowo dróg oddechowych i dlatego wymagana jest szczególna ostrożność w projektowaniu zasad terapii w tej grupie pacjentów oraz szczegółowe i systematyczne kontrolowanie ich stanu klinicznego, oraz natychmiastowa modyfikacja leczenia, w sytuacji rozwoju pierwszych objawów infekcyjnych.