Dr n. med. Piotr Dąbrowiecki
Klinika Chorób Infekcyjnych i Alergologii, Wojskowy Instytut Medyczny, Przewodniczący Polskiej Federacji Stowarzyszeń Chorych na Astmę, Alergię i POChP
Astmę oskrzelową podejrzewamy u osób, które odczuwają duszności, uczucie ucisku w klatce piersiowej, z towarzyszącymi świstami i kaszlem. Objawy choroby są spowodowane stanem zapalnym oskrzeli, który powstał po kontakcie z uczulającymi alergenami lub jako wynik przewlekających się infekcji bakteryjnych czy wirusowych.
Astmie towarzyszy nadreaktywność oskrzeli, polegająca na wrażliwości oskrzeli na czynniki obojętne dla osób zdrowych. Kaszel, świsty i duszność mogą się pojawić po kontakcie z zimnym powietrzem, dymem tytoniowym, intensywnymi zapachami. Mogą je wyzwolić także silne emocje lub wysiłek fizyczny.
Objawy astmy mogą mijać samoistnie i pojawiają się znowu po kontakcie z uczulającymi alergenami (najczęściej roztocza kurzu domowego, pyłki drzew, traw lub chwastów, zarodniki grzybów pleśniowych, sierści zwierząt domowych, niektóre leki, np. aspiryna i inne niesterydowe leki przeciwzapalne lub pokarmy). Zaostrzenia choroby bywają także wywołane przez infekcje układu oddechowego lub przez oddychanie zanieczyszczonym powietrzem, z czym mamy w Polsce często do czynienia w sezonie jesienno-zimowym.
Dlaczego chorujemy na astmę?
Astma częściej występuje u osób z atopią, czyli wrodzoną predyspozycją do uczulania się na powszechnie występujące w otoczeniu czynniki. Roztocza kurzu domowego, pyłki, alergeny pokarmowe – zdrowym nie szkodzą, ale u alergików wywołują reakcje obronną układu immunologicznego w postaci przewlekłego zapalenia. Organizm zupełnie niepotrzebnie (broniąc się przed wymyślonym wrogiem) wytwarza obrzęk błony śluzowej oskrzeli, produkuje nadmierną ilość śluzu, kurczy oskrzela i w wyniku tych mechanizmów pojawiają się typowe objawy astmy (duszność, świsty, kaszel). Taka reakcja zdarza się częściej, u osób których rodzice bądź dziadkowie chorowali na astmę lub alergię. Jeśli mama ma astmę, jest 50 proc. szans, że dziecko także zachoruje na tę chorobę. W przypadku kiedy chorują oboje rodzice, aż 80 proc. dzieci ma szansę na rozwój choroby.
Nie tylko geny wpływają na predyspozycje do rozwoju astmy. Mieszkanie w mieście, oddychanie zanieczyszczonym powietrzem powoduje częstsze zachorowania. Dwukrotnie rzadziej mieszkańcy wsi cierpią z powodu tej choroby.
Otyłość jest niezależną cechą zwiększającą możliwość zachorowania. Badania wykazują, że nadmiar tkanki tłuszczowej jest miejscem tworzenia dużej ilości zapalnych cząsteczek, podtrzymujących procesy zapalne w płucach.
Jak rozpoznać astmę?
Astmę rozpoznajemy na podstawie charakterystycznych objawów (duszność, kaszel, świsty podczas oddychania), którym towarzyszy zmienne ograniczenie przepływu powietrza przez układ oddechowy. Zmienność charakteru i czasu występowania objawów jest typowa dla astmy, ale powoduje problemy z postawieniem odpowiedniego rozpoznania. Jeśli uda się udowodnić, że oskrzela osoby chorej były zwężone, to w prosty sposób potwierdza rozpoznanie. W tym celu wykonujemy badanie spirometryczne, które mierzy ilość i czas, w którym powietrze przepływa przez kolejne partie układu oddechowego. Wynik badania bywa prawidłowy w połowie przypadków tej choroby i nie należy wyciągać pochopnych wniosków, że prawidłowy wynik oznacza wykluczenie choroby.
W celu zobiektywizowania, co dzieje się w układzie oddechowym, możemy także zmierzyć PEF (maksymalny natężony wydech) – badanie szybkie i wygodne do przeprowadzenia. Miernik PEF kosztuje 50-80 zł i warto mieć go w domu. Pomiary wykonujemy dwa razy dziennie zawsze w tej samej pozycji, najlepiej przed zażyciem leków wziewnych.
