Pracując przed monitorem, dbaj o nawilżanie oczu

Prof. dr hab. n. med. Jacek P. Szaflik

Katedra i Klinika Okulistyki, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Centrum Mikrochirurgii Oka Laser w Warszawie

Wielogodzinna praca przed ekranem może nie tylko powodować nieprzyjemne dolegliwości ale i pogarszać widzenie. Warto zadbać o higienę pracy przed ekranem oraz wspomagać regenerację oczu kroplami nawilżającymi.

Jak nadmierne korzystanie z urządzeń elektronicznych wpływa na nasze oczy?

Najczęściej diagnozowanym schorzeniem w tym przypadku jest tzw. zespół suchego oka. Ze względu na źródło pochodzenia tej przypadłości coraz częściej mówi się też o zespole widzenia komputerowego lub o cyfrowym zmęczeniu wzroku. Natomiast u dzieci i osób młodych przewlekła praca wzrokowa z bliska, czyli właśnie z ekranami przyczynia się niestety do występowania i postępu krótkowzroczności.

Jakie są objawy cyfrowego zmęczenia wzroku oraz kogo najczęściej dotyczy problem?

Przypadłość dotyczy ponad 60 proc. populacji, zarówno mężczyzn jak i kobiet. Natomiast wśród pracowników biurowych odsetek ten rośnie do ponad 80 proc. Cyfrowe zmęczenie wzroku nasila się wśród osób, które korzystają z ekranu powyżej 4h dziennie.

Objawy można podzielić na trzy grupy. Pierwsza to symptomy oczne, gdy odczuwamy zmęczenie, pieczenie czy suchość oka. Tym odczuciom może towarzyszyć dyskomfort bądź ból i zaczerwienienie oka. Druga grupa to objawy wzrokowe – odczuwamy wtedy pogorszenie ostrości wzroku, widzimy jakby trochę zamazany obraz, mniej kontrastowo. Trzecia grupa to objawy nieoczne, a symptomem może być ból ramion, głowy czy zesztywnienie szyi.

Jak możemy redukować skutki długotrwałego wpatrywania się w ekran?

Podstawą powinna być odpowiednia higiena pracy przy ekranie. Cyfrowe zmęczenie wzroku nasila się w przypadku nieprawidłowego ustawienia monitora, złego oświetlenia pomieszczenia lub wyświetlacza ekranu czy patrzenia na zbyt małą czcionkę tekstu. Takie warunki wymagają większej koncentracji i wytężania wzroku, przez co niestety zapominamy o naturalnym mechanizmie nawilżającym powierzchnię oka, którym jest mruganie. Pogorszyć sytuację mogą też źle dobrane okulary korekcyjne. Aby ograniczać ryzyko wystąpienia problemów, należy też stosować przerwy w pracy, podczas których warto popatrzeć przez kilka minut za okno czy na daleko położone przedmioty.

Czy odpowiednie nawilżenie i regeneracja powierzchni oka jest istotne w walce z cyfrowym zmęczeniem wzroku?

Nawilżenie gałki ocznej jest absolutnie kluczowe dla utrzymania narządu wzroku w odpowiedniej formie. Naturalną metodą nawilżania jest mruganie, które nawilża i rozprowadza po gałce ocznej produkowany w powiekach i spojówce film łzowy. Normalnie mrugamy ok. 15-20 razy na minutę, natomiast pracując przed ekranem, ta częstotliwość może spaść nawet do 5 razy na minutę. Dlatego okuliści zalecają, by naturalny proces nawilżania i regeneracji, za który odpowiadają powieki, wspomagać kroplami nawilżająco-regenerującymi.

Jakie są najważniejsze cechy nowoczesnych preparatów do nawilżania, regeneracji i ochrony oczu, które sprawiają, że preparaty do oczu są skuteczne, a jednocześnie bezpieczne?

Na rynku jest wiele preparatów, które różnią się składem, stężeniem lub gęstością substancji czy sposobem aplikowania kropli. Najczęstszym składnikiem jest kwas hialuronowy, bywają też preparaty zawierające więcej niż jedną substancję czynną. Dobrym przykładem są krople nawilżająco-regenerujące, wspierające odnowę nabłonka rogówki, a także takie, które dłużej utrzymują się na powierzchni oka. Warto też sięgnąć po preparaty emulsyjne zawierające tłuszcze – na ogół pochodzenia roślinnego – albo preparaty zawierające zaawansowane składniki wiskoelastyczne. To rozwiązania polecane szczególnie osobom z cięższym zespołem suchego oka. Ważne, szczególnie dla osób starszych, żeby krople były wygodne w stosowaniu. Większość jest w postaci typowych buteleczek a niektóre aplikatory mają przycisk uwalniający krople z główki butelki. Praktyczną ciekawostką są preparaty dostępne w postaci sprayu na powieki, co znacząco ułatwia codzienną aplikację.

Mgr Kamil Chlebicki

Optometrysta, Przewodniczący Polskiego Towarzystwa Optometrii i Optyki

Wzrok jest najważniejszym z naszych zmysłów, gdyż za jego pośrednictwem odbieramy większość bodźców. Dlatego wybór specjalisty, do którego udamy się w celu zbadania wzroku, jest niezwykle ważny. Z roku na rok coraz więcej Polaków udaje się do optometrystów – specjalistów grupy zawodów medycznych koncentrujących się na układzie wzrokowym.

Kiedy udać się do optometrysty?

W wielu krajach europejskich, takich jak: Wielka Brytania, Irlandia, Niemcy, Holandia czy kraje skandynawskie, optometrysta jest specjalistą pierwszego kontaktu. Dobiera on odpowiednią korekcję okularową, przepisuje soczewki kontaktowe, a także prowadzi rehabilitację widzenia. Ponadto, optometrysta sprawdza, czy w układzie wzrokowym nie występują zmiany chorobowe. W przypadku ich obecności, kieruje pacjenta do lekarza okulisty lub innego specjalisty w celu leczenia.

Również w Polsce optometrysta coraz częściej postrzegany jest jako specjalista pierwszego kontaktu. Jeżeli mamy problemy z niewyraźnym widzeniem, zamazywaniem się obrazu, zmęczeniem oczu, zezem lub chcielibyśmy nosić soczewki kontaktowe, optometrysta powinien być naszym pierwszym wyborem. W przypadku dolegliwości chorobowych, takich jak: czerwone oko, stan zapalny, ból oka, itp. – naszym pierwszym wyborem powinien być lekarz okulista. To samo dotyczy oczywiście dolegliwości spowodowanych urazami mechanicznymi (na przykład dostaniem się ciała obcego do oka).

Jakie badania przeprowadza optometrysta?

Badanie optometryczne składa się z kilku etapów. Pierwszy z nich to obszerny wywiad, pozwalający na zdefiniowanie problemów i potrzeb pacjenta, a także dostarczenie informacji o możliwych obciążeniach genetycznych i wpływie innych chorób (takich jak choćby cukrzyca) na widzenie pacjenta.

Drugim etapem jest pomiar ostrości wzroku – jest to punkt wyjścia, który pomaga określić, ile widzi pacjent. Kolejna część pomiarów prowadzona przez optometrystę to tzw. badanie obiektywne, najczęściej wykonywane przy użyciu autorefraktometru, przez co potocznie nazywane jest „komputerowym badaniem wzroku”. Jednak na tym etapie nie można się zatrzymać! Zwykle takie badanie „komputerowe” daje nam jedynie ogólne pojęcie, z jakimi wielkościami korekcji mamy do czynienia. Za widzenie odpowiedzialne są procesy zachodzące w korze mózgowej i właśnie dlatego niezbędne jest również tzw. subiektywne badanie wzroku.

Subiektywne badanie wzroku polega na na dobieraniu odpowiednich szkieł optycznych, przy zastosowaniu szeregu ściśle określonych procedur badań i testów, co w efekcie daje najlepszy i najostrzejszy obraz dla pacjenta. Podczas badania optometrycznego nie może zabraknąć również sprawdzenia odpowiednich funkcji wzrokowych, takich jak widzenie obuoczne (współpraca jednego oka z drugim), akomodacja (zdolność wyostrzania obrazu z różnych odległości), czy ruchy oczu.

Na podstawie tak obszernych badań optometrysta dobiera soczewki okularowe, soczewki kontaktowe lub inne pomoce optyczne (np. lupy dla osób słabowidzących). Dodatkowo, jeśli to konieczne, optometrysta w czasie badania ocenia przedni i tylny odcinek oka. Wiedza zdobyta w czasie studiów pozwala zidentyfikować choroby oczu (m.in. zaćmę, jaskrę, AMD) i skierować pacjenta na odpowiednie leczenie do lekarza okulisty lub innego specjalisty.

Jak znaleźć optometrystę?

W Polsce obecnie mamy ponad 1,5 tysiąca optometrystów. Najczęściej posiadają oni swoje gabinety przy salonach optycznych, a także coraz częściej zatrudniani są w klinikach. Jednak nie we wszystkich salonach, gdzie dokonuje się doboru okularów, pomiary wykonuje optometrysta. Jeżeli zależy nam na profesjonalnym badaniu wzroku, warto zwrócić na to szczególną uwagę. Aby zostać optometrystą, należy ukończyć odpowiednie studia wyższe z zakresu optometrii. Jeżeli chcemy mieć 100 proc. pewność, że osoba, do której udajemy się na badanie wzroku, posiada odpowiednie wykształcenie optometryczne, wystarczy sprawdzić czy posiada ona Numer Optometrysty (NO). Oznacza to, że znajduje się w rejestrze prowadzonym przez Polskie Towarzystwo Optometrii i Optyki, który dostępny jest na stronie internetowej: www.ptoo.pl.