Podstawą leczenia zapalenia spojówek jest wizyta u okulisty

Prof. Jerzy Szaflik

Kierownik Katedry i Kliniki Okulistyki II Wydziału Lekarskiego WUM, wybitny okulista, pionier fakoemulsyfikacji zaćmy i genetyki okulistycznej, twórca Banku Tkanek Oka

Lekceważenie objawów zapalenia spojówek może prowadzić do poważnych konsekwencji, z utratą widzenia włącznie. Właściwą terapię należy dopasować do przyczyny powstania schorzenia.

Jakie są najczęstsze przyczyny zapalenia spojówek?

Zapalenie spojówek – jako bardzo powszechne schorzenie okulistyczne, od lat będące najczęstszą przyczyną wizyt u okulistów – ma niejednorodne przyczyny. Można je podzielić na bakteryjne, wirusowe, alergiczne, grzybiczne, a dodatkowo wyróżnić zespół suchego oka. W przypadku zakażeń bakteryjnych i wirusowych najczęstszym powodem wystąpienia schorzenia są brudne ręce lub inne brudne przedmioty, którymi dotykamy oka i jego okolic. Najczęściej mamy do czynienia z paciorkowcami i gronkowcami. Innym częstym przypadkiem zakażeń jest zakładanie szkieł kontaktowych, brudnymi rękoma, warto pamiętać by zakładanie i zdejmowanie odbywało się w sposób higieniczny. Jeśli chodzi o alergiczne zapalenia spojówek, to przyczyną najczęściej jest kontakt alergika z roztoczem, kurzem lub sierścią zwierząt. Alergiczne zapalenie spojówek często występuje również w związku z kwitnieniem traw. Mamy też alergie pokarmowe, kiedy powodem zapalenia spojówek są po prostu składniki pokarmowe.

Jakie są różnice w objawach między bakteryjnym, wirusowym a alergicznym zapaleniem spojówek?

Bakteryjne zapalenia mają dość charakterystyczny obraz – oprócz zaczerwienienia oczu i wydzieliny ropnej lub śluzowo-ropnej, pacjenci często skarżą się, że po śnie mają zalepione rzęsy. Dodatkowo na spojówce można zaobserwować brodawki spojówki. Jeśli chodzi o zapalenie pochodzenia wirusowego, to oprócz zaczerwienienia objawem jest też nasilone łzawienie i wydzielina surowicza. Na spojówkach pokazują się wtedy grudki, a pacjent cierpi na światłowstręt. Ten typ zapalenia spojówek często łączy się też z innymi chorobami, jak różyczka, świnka, odra czy grypa. Jeśli chodzi o alergiczne podłoże zapalenia spojówek, to w tym przypadku mamy do czynienia z dość charakterystycznym obrazem klinicznym. To schorzenie często występuje bowiem sezonowo, najczęściej na wiosnę i w lecie, gdy pylą drzewa, trawy czy chwasty. Objawem jest świąd, wydzielina surowicza oraz obrzęk powiek. Symptomy alergiczne na ogół są obuoczne, choć czasami jedno oko wykazuje je mocniej niż drugie. Zapalenia alergiczne o podłożu pokarmowym wyróżnia zaś to, że utrzymują się znacznie dłużej, a dokładne ustalenie alergenu jest utrudnione, co powoduje duży problem w prawidłowym zdiagnozowaniu schorzenia.

Jakie są najskuteczniejsze metody leczenia zapalenia spojówek i jak długo trwa leczenie?

Podstawą do rozpoczęcia terapii jest badanie okulistyczne, które wskaże dokładną przyczynę zapalenia, bo od tego zależy prawidłowy dobór leków. Oczywiście wcześniej można zacząć leczenie od prostych, domowych metod, takich jak okłady z rumianku lub czarnej herbaty, przemywanie powiek czy oczyszczanie z ropnej wydzieliny wacikiem nasączonym naparem z rumianku. Jeśli jednak objawy nie ustąpią w ciągu dwóch dni, bezwzględnie należy udać się do okulisty. Lekarz w takich sytuacjach na ogół zaleca stosowanie antybiotyku lub środków przeciwwirusowych. Najczęściej leczenie trwa 7-10 dni, jeśli chodzi o zapalenia o podłożu bakteryjnym, lub nieco dłużej, tj. 2-3 tygodnie, w przypadku zapalenia wirusowego. Zdarza się, że trafiają do mnie pacjenci, którzy skarżą się, że mimo stosowania różnych preparatów i antybiotyków, nie następuje u nich żadna poprawa. Powodem może być właśnie błędna diagnoza i niedopasowanie leku do przyczyny zaplenia spojówek. Warto wykonać wymaz z worków spojówkowych, który jest jednym z badan diagnostycznych, który pozwala na określenie rodzaju bakterii i dobranie odpowiedniego leku na które bakterie będą wrażliwe.

Czy zapalenie spojówek może prowadzić do poważniejszych komplikacji?

Można przyjąć z dużym prawdopodobieństwem, że niekorzystnym efektem zapalenia spojówek będzie zapalenie rogówki. A to już poważny problem okulistyczny, trudny do wyleczenia. Może on skutkować upośledzeniem widzenia, w skrajnych wypadkach wręcz trwałą utratą wzroku. To powód, dla którego zapalenia spojówek nie można lekceważyć i należy jak najszybciej mu przeciwdziałać. Warto dodać, że zapalenie rogówki na ogół występuję w przypadku zapaleń wirusowych.

Wracamy po urlopach do biurek przed monitory komputerów. Pogoda jeszcze sprzyja klimatyzowaniu pomieszczeń. Pojawia się problem z oczami, które pieką, czerwienieją się. Utrudnia nam to normalne funkcjonowanie. O problemie, objawach i leczeniu rozmawiamy z Konsultantem Wojewódzkim w dziedzinie Okulistyki.

Prof. nadzw. dr hab. n. med. Iwona Grabska-Liberek

Konsultant Wojewódzki w Dziedzinie okulistyki

Jak objawia się problem suchego oka i co jest jego przyczyną?

Potocznie mówi się o zespole suchego oka, ale najczęściej chodzi jednak o specyficzne objawy suchego oka. To przede wszystkim uczucie wysuszania się oczu, pieczenia i swędzenia, co jest zwykle związane z przebywaniem w klimatyzowanych pomieszczeniach, w pomieszczeniach o niskiej wilgotności, ale również w takich, gdzie jest gorąco. Istotny wpływ ma również praca przy komputerze – wpatrując się w ekran rzadziej mrugamy, a tym samym rzadziej nawilżamy oczy. Sam zespół suchego oka to już bardziej złożony problem, który towarzyszy innym schorzeniom, tj. RZS, Zespół Sjögrena lub też przewlekłemu zapaleniu gruczołów Meibowa znajdującymi się na brzegu oka, co skutkuje nieprawidłowym składem łez i naruszeniem warstwy lipidowej odpowiedzialnej za zmniejszone wysychanie oka. Zaburzenia łez mogą dotyczyć każdej z warstw tzw. filmu łzowego – lipidowej, wodnej lub mucynowej. Każda z nich jest wydzielana przez inne gruczoły, a zaburzenie funkcjonowania każdej z nich jest efektem różnej choroby i daje nam objawy suchego oka.

Jak rozpoznać objawy suchego oka?

Najczęściej początkiem są zmiany brzegów powiek. W stadium początkowym choroby mogą pojawiać nam się charakterystyczne pęcherzyki na brzegach powiek. Uczucie ciała obcego w oku, szorowania. Później mamy już do czynienia z ostrymi stanami zapalnymi, z mocno podrażnionymi brzegami powiek. Wszystkie etapy – od początkowego do końcowego stadium – dają nam właśnie objawy suchego oka.

Jakie są konsekwencje bagatelizowania objawów suchego oka?

Jest to przede wszystkim ogromny dyskomfort. Gorzej nam się pracuje, razi nas światło, a zaczerwienione, załzawione oczy nie wyglądają również zbyt estetycznie. Nie możemy zapomnieć także o zaburzeniach widzenia – częściej mrugamy, mamy uczucie zbyt małej ilości łez, a jednak łzawimy. To błędne koło – stale produkujemy łzy, które jednak są szybko usuwane i oko ma wrażenie, że jest cały czas nienawilżone, stąd właśnie nadmierne łzawienie.

Jak możemy poradzić sobie z tym problemem? Czy wystarczająca jest konsultacja z lekarzem rodzinnym?

Pierwszy etap to dla większości oczywiście lekarz rodzinny. Musimy mieć jednak świadomość, że nie ma on odpowiedniego sprzętu medycznego np. niezbędnego mikroskopu, który pozwoli na ocenę rogówki i brzegu oka. Lekarz rodzinny przepisze nam co najwyżej leki nawilżające, ale pamiętajmy, że ich jest naprawdę wiele i trzeba wiedzieć, na którą fazę filmu łzowego te leki działają. Jeżeli przepisane krople nie dają żadnych rezultatów, należy poprosić o skierowanie do lekarza okulisty.

Często sami, bez konsultacji lekarza, decydujemy się na zakup kropli do oczu. Na co powinniśmy zwrócić szczególną uwagę?

W takim przypadku radziłabym konsultację z farmaceutą, który wskaże, jakie krople do oczu są dla nas najlepszym rozwiązaniem. Jest wiele leków z kwasem hialuronowym czy też takich, które w swoim składzie obok kwasu mają dodatkowe substancje łagodzące lub odżywiające. Pamiętajmy, by krople nie zawierały substancji zwężających naczynia. Owszem, wybieli nam to oczy, ale później nie poradzimy sobie z rozszerzonymi naczyniami. Jeśli jednak polecone krople nie zadziałają w okresie około miesiąca, to również powinniśmy zwrócić się do specjalisty.