Zalecenia żywieniowe w częstych dolegliwościach przewodu pokarmowego

Dr Katarzyna Wolnicka

Kierownik Projektu Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej, dietetyk, ekspert Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny w zakresie żywienia, współautorka wielu publikacji i poradników dotyczących roli żywienia w etiopatogenezie i profilaktyce chorób dietozależnych

Żywienie w chorobie refluksowej przełyku

Jeśli mamy nieco zachrypnięty głos, niesmak w ustach i boli gardło, mamy te objawy od jakiegoś czasu i nie są one objawami przeziębienia, mogą one być spowodowane przez nieprawidłowe działanie dolnego zwieracza przełyku. Jest to mięsień, który kontroluje przejście między przełykiem a żołądkiem, a kiedy nie zamyka się całkowicie, kwas żołądkowy i pokarm wracają do przełyku. Mamy wtedy właśnie do czynienia z refluksem żołądkowo-przełykowym. Najczęstszym objawem choroby refluksowej przełyku jest zgaga – ból w nadbrzuszu i klatce piersiowej, który czasami może nawet przypominać atak serca.

Jeśli epizody zgagi powtarzają się – lub jakiekolwiek inne objawy refluksu kwasowego – powinno się wdrożyć pewne zalecenia związane z żywieniem.

1. Jedz małe posiłki a częściej i spożywaj je powoli
Kiedy żołądek jest bardzo pełny, może to powodować cofanie się treści żołądka do przełyku.

2. Unikaj pewnych pokarmów
Istnieją pewne pokarmy, które mogą wpływać na wywołanie refluksu, w tym mięta, tłuste jedzenie, pikantne jedzenie, ostre przyprawy, pomidory, cebula, czosnek, kawa, herbata, czekolada i alkohol. Warto spróbować wyeliminować je, aby zobaczyć, czy to one powodują refluks, a następnie dodać je z powrotem jeden po drugim i obserwować objawy.

3. Nie pij napojów gazowanych
Powodują one wzdęcia, które sprzyjają przedostawaniu się kwasu żołądkowego do przełyku. Pij wodę niegazowaną zamiast wody gazowanej.

4. Nie kładź się po jedzeniu
Pozycja pionowa stojąca czy siedząca pomaga utrzymać kwas w żołądku, gdzie jest jego miejsce. Należy zjeść ostatni posiłek na trzy godziny przed pójściem spać. Oznacza to, że nie zaleca się drzemek po obiedzie, późnych kolacji i przekąsek o północy. Warto unikać energicznych ćwiczeń przez kilka godzin po jedzeniu. Spacer po kolacji jest w porządku, ale bardziej intensywny trening, zwłaszcza jeśli wymaga schylania się, może spowodować przedostanie się kwasu do przełyku.

5. Schudnij, jeśli twoja masa ciała jest nadmierna
Zwiększona waga rozciąga strukturę mięśniową, która wspiera dolny zwieracz przełyku, zmniejszając ciśnienie, które utrzymuje zwieracz w pozycji zamkniętej. Prowadzi to do refluksu i zgagi.

Alergię pokarmową mogą wywołać różne pokarmy. Jednak Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wytypowała „złotą ósemkę” – produkty, które najczęściej dają niepożądane objawy. Warto wiedzieć, że czasami mogą wywołać gwałtowną reakcję, nieraz nawet zagrażającą życiu.

Prof. dr hab. n. med. Zbigniew Bartuzi

Specjalista chorób wewnętrznych, gastroenterolog, alergolog, Kierownik Kliniki Alergologii, Immunologii Klinicznej i Chorób Wewnętrznych, UMK, prezydent kadencji 2015-2018 w Zarządzie głównym Polskiego Towarzystwa Alergologicznego

Jak objawia się alergia pokarmowa?

Objawy są różnorakie, co wynika z tego, że pokarmy dostają się do organizmu różnymi drogami – poprzez spożycie, wdychanie lub przez kontakt ze skórą. Dlatego też do najczęstszych objawów alergii pokarmowej zalicza się m.in. uporczywy reﬂuks, zaburzenia w wypróżnieniu, biegunki, zaparcia i wzdęcia. Mogą wystąpić także duszności i napady astmy, pokrzywka oraz rzadziej występujące – afty w jamie ustnej. Z kolei objawem, który budzi największy niepokój i bezpośrednio zagraża życiu pacjenta, jest wstrząs anaﬁlaktyczny, czyli nagła utrata świadomości i spadek ciśnienia.

Czemu alergia pokarmowa pojawia się u niektórych osób, a u innych nie?

Jest wiele różnych przyczyn występowania alergii. Jedną z nich są geny, co oznacza, że jeśli w rodzinie występuje alergia, to istnieje duże prawdopodobieństwo, że pojawi się także u dzieci. Kolejnym czynnikiem jest ekspozycja na pokarmy – alergia na dany pokarm występuje częściej, jeśli spożywa się go w dużych ilościach. Na jej wystąpienie wpływa także zanieczyszczenie środowiska, w tym powietrza, wody i gleby oraz stosowanie antybiotykoterapii (jeśli antybiotyki stosowane są u małych dzieci, to częstość alergii wzrasta nawet dwukrotnie). Istotnym dla rozwoju alergii pokarmowej jest także spożywanie pokarmów zawierających m.in. konserwanty, barwniki i inne dodatki, które zaburzają funkcjonowanie ﬂory bakteryjnej jelit. W jej rozwoju znaczący jest także sposób porodu – badania naukowe potwierdzają, że cięcie cesarskie usposabia do wystąpienia alergii pokarmowej dwukrotnie częściej niż poród siłami natury.

Jakie produkty najczęściej powodują alergię u dzieci i dorosłych?

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wyróżniła tzw. „złotą ósemkę” alergenów pokarmowych, wśród których znajdują się produkty takie jak: mleko, jaja, soja, ryby, skorupiaki, alergeny pokarmowe pochodzenia roślinnego oraz orzechy arachidowe i orzechy drzewne. Warto jednak podkreślić, że reakcję alergiczną może wywołać każdy pokarm.

Jak diagnozuje się alergię pokarmową?

Ustalenie diagnozy to trudny i złożony proces, dlatego też nie ma jednej metody, która w każdym przypadku potraﬁ jednoznacznie potwierdzić, jaka jest przyczyna występowania alergii. Na początku diagnostyki wykonywane jest badanie podmiotowe, czyli przeprowadzany jest skrupulatny wywiad z pacjentem. Dopiero w kolejnym kroku przeprowadza się m.in. testy skórne (naskórkowe, śródskórne i natywne), testy prowokacyjne i testy eliminacyjne. Do najnowszych testów diagnostycznych zalicza się badania molekularne, określające proﬁl uczuleniowy pacjenta za pomocą tzw. testów multipleksowych (ISAC, ALEX i FABER).

Jak wygląda leczenie i jak żyć z alergią pokarmową?

Należy podkreślić, że nie ma leków, które spowodowałyby, że pacjent ze stwierdzoną alergią pokarmową na dany pokarm, będzie mógł go spożywać. Dlatego też najważniejsza jest edukacja – pacjent musi wiedzieć, na co jest uczulony i musi unikać tej żywności. Szansą na podwyższenie jakości życia alergików jest odczulanie, czyli immunoterapia alergii pokarmowej. Jest to metoda, która jak sądzę, za parę lat będzie powszechnie stosowana w praktyce klinicznej, a która obecnie daje obiecujące wyniki badań klinicznych. Po zastosowaniu odczulania pacjent będzie wyleczony, co w praktyce oznacza brak reakcji alergicznej na spożywane przez niego pokarmy.