Polscy pacjenci mają dostęp do wszystkich leków na AZS

Prof. dr hab. n. med. i n. o zdr. Irena Walecka, MBA

Kierownik Kliniki Dermatologii, konsultant wojewódzki w dziedzinie dermatologii i wenerologii

Fot.: Monika Szałek

Przy prawidłowej terapii, objawy atopowego zapalenia skóry (AZS) zanikają i u części pacjentów nie występuje już ani świąd, ani zmiany skórne.

Jakie są główne objawy i symptomy atopowego zapalenia skóry, które mogą wskazywać na konieczność diagnozy i leczenia?

AZS to przewlekła, nawrotowa choroba z towarzyszącym świądem. U pacjentów i/lub ich rodzin często występują inne choroby z kręgu atopii takie jak astma oskrzelowa czy katar sienny. Obraz kliniczny AZS jest zróżnicowany w zależności od stopnia nasilenia zmian skórnych oraz wieku pacjenta. U małych dzieci zmiany najczęściej występują na policzkach, szyi, karku, płatach usznych i wyprostnych częściach kończyn. U starszych dzieci dochodzą zgięciowe części kończyn (najczęściej doły łokciowe i podkolanowe), brodawki sutkowe, nadgarstki czy kostki. U dorosłych AZS często zajmuje dłonie i stopy.

Jakie są korzyści z diagnozowania i leczenia AZS dla pacjentów, jeśli chodzi o poprawę komfortu ich życia i zmniejszenie objawów?

Chorobie tej towarzyszy bardzo silny świąd, co powoduje, że pacjenci cały czas się drapią raniąc skórę. Najważniejszą i pierwszą korzyścią z leczenia jest ustępowanie świądu i poprawa snu, co korzystnie wpływa na samopoczucie i komfort życia. Na dalszym etapie obserwujemy poprawę stanu skóry.

Do jakich metod leczenia atopowego zapalenia skóry mają aktualnie dostęp pacjenci i jakie mogą być skutki uboczne nieleczonych lub źle kontrolowanych objawów?

Chorzy w Polsce mają dostęp do większości leków na AZS, jakie są dostępne na świecie. Dobór terapii zależy od stopnia nasilenia zmian skórnych – przy łagodnym przebiegu wystarczy emolientowanie i unikanie czynników prowokujących, a w okresach zaostrzeń stosowanie miejscowych sterydów i inhibitorów kalcyneuryny. W przypadku umiarkowanego nasilenia zmian dodatkowo można zastosować naświetlania UVB 311 i na krótko sterydy ogólnie, a w przypadkach ciężkich należy stosować leczenie cyklosporyną, lekami biologicznymi i inhibitorami JAK.

Choroba nie leczona lub nieprawidłowo leczona może prowadzić do wielu zaburzeń takich jak obniżenie nastroju, problemy ze snem, depresja, myśli i próby samobójcze. Każdy przewlekły stan zapalny toczący się w organizmie może także być przyczyną innych chorób.

Czy pacjenci, którzy uczestniczą w badaniach klinicznych, powinni zachować ciągłość aktualnej terapii?

Oczywiście, że tak byłoby najlepiej, ale niestety nie zawsze jest to możliwe. W badaniach klinicznych pacjenci otrzymują leki, które z reguły nie są dostępne na rynku i nie ma ich w programach lekowych, stąd pacjenci nie mogą kontynuować terapii. Często jest tak, że pacjenci biorący udział w badaniach klinicznych nie byli wcześniej leczeni konkretnymi metodami (w przypadku AZS są to np. terapia UVB 311, Sterydy, cyklosporyna) wymaganymi jako kryterium wejścia do programu lekowego, jak też ośrodki prowadzące badania kliniczne nie zajmują się dalszym leczeniem, stąd niemożliwe jest płynnie przejście pacjentów do leczenia w ramach programu lekowego.

W ostatnich latach bardzo dużo mówi się o negatywnym wpływie promieniowania słonecznego na naszą skórę. Możemy ją jednak skutecznie chronić za sprawą dobrze dobranych filtrów przeciwsłonecznych, które powinniśmy stosować przez cały rok, a już szczególnie wiosną i latem.

Dr hab. n. med. Elżbieta Kowalska-Olędzka

Specjalista dermatolog

Do jakich aspektów pielęgnacyjnych powinniśmy przykładać wagę w okresie wiosenno-letnim?

Kluczową kwestią, jeśli chodzi o pielęgnację naszej skóry w okresie wiosenno-letnim jest włączenie lub kontynuacja stosowania kremów z filtrem przeciwsłonecznym. Oczywiście w zależności od pory roku filtry te różnią się od siebie stopniem ochrony. Jeśli chodzi o okres jesienno-zimowy, to mogą to być np. filtry, które są dodawane do produktów pielęgnacyjnych – kosmetyków kolorowych i kremów. Są to zazwyczaj wartości od 15 do 30 SPF. Natomiast wiosną i latem ochrona przeciwsłoneczna powinna być znacznie wyższa – należy stosować filtry SPF 30-50+.

Przed czym tak naprawdę chronią nas filtry przeciwsłoneczne? Jak powinna wyglądać regularna ochrona przeciwsłoneczna?

Ochrona przeciwsłoneczna ma dwa główne zadania – spełnia funkcję profilaktyki przeciwnowotworowej oraz przeciwstarzeniowej. Ochrona przeciwstarzeniowa jest związana ze względami estetycznymi, przeciwnowotworowa – zdrowotnymi. Najbardziej niebezpiecznym nowotworem skóry jest czerniak, który powstaje w wyniku krótkiej, ale bardzo intensywnej ekspozycji na słońce. Regularna ochrona przeciwsłoneczna to przede wszystkim codziennie stosowanie kremów z filtrem, minimum 15 minut przed wyjściem z domu. Należy pamiętać, że ich działanie trwa mniej więcej 3-4 godziny, dlatego wymagana jest reaplikacja. Szczególnie jeśli jesteśmy na plaży, uprawiamy sport, spacerujemy, wiemy, że możemy się spocić lub korzystamy z kąpieli wodnych – wtedy ponowne nałożenie kremu z filtrem jest obowiązkowe. Promienie ultrafioletowe odbijają się wtedy też od wody i od piasku, stąd też ekspozycja na słońce działa na nas z każdej strony. Warto też zwrócić uwagę na to, że nie chronimy wyłącznie twarzy, ale całe ciało. Na rynku dostępna jest odzież przeciwsłoneczna, która filtry ma wplecione w tkaniny, jednak i tak na części odkryte należy zastosować krem z filtrem. Z zasady zalecamy też, by ograniczyć przebywanie na słońcu między godziną 11 a 15, mieć okulary przeciwsłoneczne z filtrem oraz nakrycie głowy.

Czym powinniśmy kierować się przy doborze odpowiedniego kremu z filtrem?

Z pewnością bardziej efektywne są produkty stanowiące osobny, samodzielny filtr przeciwsłoneczny niż kosmetyki kolorowe lub pielęgnacyjne z dodanym filtrem. Niemniej, są one zawsze lepszym wyborem niż niestosowanie ochrony przeciwsłonecznej w ogóle. Dodatkowo kremy z filtrem dzielą się na mineralne i chemiczne. Te pierwsze są idealne dla dzieci, osób chorych, u których potwierdzona jest nadwrażliwość na światło słoneczne oraz osób ze skłonnościami do przebarwień. Od niedawna dostępne są także filtry chroniące nie tylko przed UVB i UVA, ale też przed światłem widzialnym i podczerwienią. Filtry chemiczne mogą być stosowane przez większość osób (z wyjątkiem wymienionych wcześniej), a ich główną zaletą jest łatwiejsza aplikacja i niepozostawianie białego filmu na skórze. Filtry powinny być zużywane w danym sezonie – otwarty produkt, który miałby być użyty za rok, nie spełni swojej funkcji. Kluczowa jest również konsystencja kosmetyku. Mamy do wyboru mleczka, emulsje, spraye, lotiony, jednak wiemy, że kremy są najskuteczniejsze. Wiemy też, że lepiej jest użyć jakiegokolwiek produktu przeciwsłonecznego niż żadnego, ale kremy są bardziej treściwe.

Czy tylko w okresie wiosenno-letnim powinniśmy stosować kremy z filtrem?

Kremy z filtrem należy stosować zdecydowanie cały rok. Ekspozycja na światło ultrafioletowe występuje zawsze, gdy jest jasno. Nie ma znaczenia czy jest to dzień zimowy, czy też letni – cały czas jesteśmy eksponowani na ultrafiolet, nawet jeśli słońce jest za chmurami. Zimą i jesienią można stosować filtry o niższej wartości SPF.