Skip to main content
Home » Serce i krew » Udar mózgu, a przyczyny kardiologiczne
Serce i krew

Udar mózgu, a przyczyny kardiologiczne

Udar-mózgu-a-przyczyny-kardiologiczne
Udar-mózgu-a-przyczyny-kardiologiczne

Aby po udarze niedokrwiennym mózgu incydent nie powtórzył się, konieczne jest wdrożenie działań prewencyjnych, które zależne są od jego przyczyny.

Michał M. Farkowski

Dr n. med. Michał M. Farkowski

Oddział Zaburzeń Rytmu Serca, II Klinika Choroby Wieńcowej, Instytut Kardiologii w Warszawie, Członek Zarządu Sekcji Rytmu Serca Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego

Agnieszka Słowik

Prof. dr hab. n. med. Agnieszka Słowik

Kierownik Oddziału Klinicznego Neurologii Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie, Kierownik Katedry Neurologii Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum, Konsultant krajowy w dziedzinie neurologii

Każdy z nas żywi obawę, że na pewnym etapie życia grozi nam udar, zwłaszcza, że w mediach pojawiają się doniesienia o przypadkach udaru u coraz młodszych osób. Mamy również świadomość, że ta nagła choroba prowadzi do niepełnosprawności, której obawiamy się jeszcze bardziej. Pacjenci, którzy mają za sobą już przebyty udar, żyją z podwójnym lękiem – boją się, że ta sytuacja może się powtórzyć, zwłaszcza że na ponowny udar są o wiele bardziej narażeni. W poniższym materiale eksperci odpowiedzą na szereg pytań związanych z tym, jak uniknąć udaru oraz jak wdrożyć profilaktykę wtórną niedokrwiennego udaru mózgu.

Wśród przyczyn udaru niedokrwiennego mózgu są także te kardiologiczne. Kardiogennych przyczyn udaru mózgu jest kilka, jednak każda z nich wynika z sytuacji, w której w sercu została wytworzona skrzeplina, następnie trafiła do naczyń krwionośnych, a później do ośrodkowego układu nerwowego, gdzie zamknęła dużą tętnicę i w konsekwencji spowodowała rozległy udar mózgu.

Najczęstszą, kardiologiczną przyczyną udaru jest migotanie przedsionków (AF), które polega na nieskoordynowanej pracy przedsionków i zaleganiu w nich krwi, co z kolei powoduje jej wykrzepianie. Oprócz migotania przedsionków wśród kardiogennych przyczyn udaru mózgu wymienia się m.in. wady zastawkowe, sztuczne zastawki serca oraz różnego rodzaju owrzodzenia miażdżycowe dużych naczyń, gdzie także mogą tworzyć się skrzepliny.

Czasami mimo specjalistycznych badań diagnostycznych, udar ma charakter o nieznanym źródle. Jaka jest szansa, że w tej grupie przyczyną jest migotanie przedsionków?

Badania wskazują, że nawet 15-30 proc. udarów mózgu o nieustalonym pochodzeniu materiału zatorowego (ESUS) może być związane z niewykrytym migotaniem przedsionków. Należy jednak pamiętać, że diagnoza migotania przedsionków u takiego pacjenta automatycznie pozycjonuje go w grupie wysokiego ryzyka powtórnego udaru bez względu na związek czasowy migotania i pierwszego udaru. Dlatego mówimy tutaj o profilaktyce wtórnej.

Dlaczego tak ważna jest diagnostyka kardiologiczna w przypadku udaru? Jak wpływa to na profilaktykę wtórną udaru mózgu?

Standardowa profilaktyka wtórna udaru niedokrwiennego mózgu zakłada stosowanie leków przeciwpłytkowych i statyn, a więc leczenia analogicznego do miażdżycy tętnic wieńcowych. Gdy jednak zostaną stwierdzone przyczyny zakrzepowo-zatorowe np. migotanie przedsionków, wady zastawkowe lub skrzepliny w sercu, to leczeniem z wyboru nie jest terapia przeciwpłytkowa, a leczenie rozrzedzające krew. Okazało się, że próby stosowania tych leków u wszystkich pacjentów z udarem ESUS nie przyniosły spodziewanych korzyści. Stąd tak ważna jest diagnostyka kardiologiczna i indywidualne podejście do każdego pacjenta.

Jedną z metod profilaktyki wtórnej jest także długotrwałe monitorowanie EKG w grupie pacjentów, którzy mają podwyższone ryzyko wystąpienia kolejnego udaru w wyniku AF. Czy polscy pacjenci mają do niego dostęp?

Wszystkie badania, które są obecnie dostępne pokazują, że długość monitorowania EKG realnie zwiększa szanse na postawienie rozpoznania migotania przedsionków. Innymi słowy, im dłużej monitorujemy rytm serca, tym większa szansa, że znajdziemy arytmię. Tym samym przedłużone monitorowanie EKG u pacjentów ESUS daje większe szanse na znalezienie arytmii, prawidłową kwalifikację do leczenia przeciwkrzepliwego i przez to zmniejszenie ryzyka ponownego udaru mózgu. Niestety w Polsce dostęp do długotrwałego monitorowania rytmu serca, w tym rejestratorów arytmii, zarówno zewnętrznych, jak i wewnętrznych (wszczepialnych) jest ograniczony, a sposób finansowania tych świadczeń nie jest optymalny.

W jakich przypadkach stosuje się wszczepialne monitory serca (ICM)?

Zarówno rejestratory zewnętrzne, jak i wewnętrzne służą do monitorowania pracy serca i tym samym znalezienia przyczyny (np. migotania przedsionków) i wdrożenia prewencji wtórnej. Wszczepialne monitory serca rejestrują jego pracę ciągle i długo, gdyż są wszczepiane pacjentom pod skórę na kilka lat (np. 2-3). Ich zaletą jest to, że są niewielkie, dzięki czemu niewyczuwalne, a także nie powodują skutków ubocznych takich jak rejestratory zewnętrzne w formie plastrów i elektrod, które mogą wywoływać odparzenia, wysypki itp. Niestety brak dedykowanego finansowania NFZ sprawia, że ta technologia jest praktycznie niedostępna dla polskiego pacjenta. Biorąc jednak pod uwagę korzyści zdrowotne byłaby szczególnie przydatna dla grupy pacjentów ESUS.


Profilaktyka wtórna udaru mózgu

Jakie są najczęstsze przyczyny udaru mózgu?

Udar niedokrwienny mózgu ma pięć głównych etiologii. Wśród przyczyn udaru wymienia się miażdżycę dużych naczyń mózgowych (stanowią 15-20 proc. wszystkich incydentów); chorobę małych naczyń mózgowych, migotanie przedsionków oraz inne choroby serca, które sprzyjają powstawaniu zatorów w sercu; różne rzadkie choroby, najczęściej występujące u osób młodych, takie jak rozwarstwienie tętnic czy wrodzone lub przejściowe stany nadkrzepliwości (np. ciąża). Nawet w 30 proc. wszystkich udarów mózgu nie można stwierdzić przyczyny ich wystąpienia. U wszystkich chorych po udarze, oprócz zaplanowania i wdrożenia specyficznej dla każdej etiologii profilaktyki wtórnej, czyli zabezpieczenia przed kolejnym udarem, należy zidentyfikować i leczyć czynniki ryzyka oraz zaplanować i wdrożyć nowe prozdrowotne standardy życia.

Dlaczego rozpoznanie przyczyny udaru mózgu jest tak ważne przed wdrożeniem prewencji wtórnej?

Każda profilaktyka udaru jest specyficzna dla poszczególnych przyczyn udaru mózgu. Np. jeśli mamy pacjenta, który ma duże zwężenie tętnic domózgowych, to profilaktyka polega na udrożnieniu tych tętnic operacyjnie (endarterektomia) lub poprzez założenie stentów. U pacjentów, którzy mają migotanie przedsionków, profilaktyka wtórna polega na włączeniu leków przeciwkrzepliwych. U pozostałych pacjentów po przebytym udarze niedokrwiennym mózgu stosuje się kwas acetylosalicylowy.

Jak ta profilaktyka wygląda u osób z nierozpoznanymi przyczynami udaru? Jest ich przecież całkiem sporo.

U osób po udarze, u których przyczyna była nieustalona zaleca się przedłużone monitorowanie pracy rytmu serca w celu wykrycia migotania przedsionków. W standardzie zgodnie z wytycznymi monitoruje się je od 48 do 72 godzin, natomiast badania wskazują, że powinno być przedłużone możliwie długo, co znacznie zwiększa szanse na wykrycie tej przyczyny. I tak np., bardzo często zdarza się, że początkowy brak uchwytnej przyczyny udaru, w przedłużonym monitorowaniu EKG wskazuje na migotanie przedsionków (AF). Należy jednak podkreślić, że jeśli pacjent ma monitorowane serca przez 24 godziny, to AF wykrywane jest zaledwie u około 3 proc. chorych, a jeśli ta sama osoba miałaby stałe monitorowanie rytmu serca przez kilka miesięcy, to szansa wykrycia zaburzeń wzrosłaby nawet do 30 proc. Dlatego oprócz rejestratorów zewnętrznych, dostępne są także rejestratory wszczepialne pod skórę w okolicy klatki piersiowej. Jest to bardzo pożyteczne badanie diagnostyczne, bo pozwala, czasem w czasie wielu miesięcy monitorowania, na wykrycie przyczyny udaru i włączenie odpowiedniej profilaktyki.

Jak konkretnie wygląda profilaktyka wtórna udaru u chorych po przebytym udarze niedokrwiennym mózgu?

Dla wszystkim pacjentów, którzy przebyli udar niedokrwienny mózgu bardzo ważne jest zidentyfikowanie przyczyny udaru i włączenie specyficznego dla niej leczenia profilaktycznego. Ważne też jest zidentyfikowanie i leczenie czynników ryzyka, np. nadciśnienia i cukrzycy. Ponadto pacjent po udarze musi być też poinformowany o konieczności modyfikacji stylu życia, dlatego dostaje konkretne wytyczne, które zakładają m.in. wdrożenie zbilansowanej diety i regularną aktywność fizyczną, rzucenie palenia papierosów, zmniejszenie ilości wypijanego alkoholu oraz zmniejszenie masy ciała.

Dlaczego prewencja wtórna udarów jest taka ważna? U ilu chorych niedokrwienny udar mózgu jest zdarzeniem nawracającym?

Kolejny udar mózgu pojawia się u około 10 proc. pacjentów. Ryzyko nawrotu zależy od tego, czy pacjent ma prawidłowo wdrożoną prewencję wtórną, czyli terapię, która zmniejsza ryzyko ponownego wystąpienia tego incydentu.

Next article
Home » Serce i krew » Udar mózgu, a przyczyny kardiologiczne
serce i krew

Serce na Nowo

Choroby serca i układu krwionośnego są powodem co drugiego zgonu w Polsce, a także poważnych konsekwencji zdrowotnych. Dlatego tak istotna jest edukacja i profilaktyka w tej kwestii.

Serce na Nowo – czego uczy nas ten program społeczny?

Serce na Nowo to akcja społeczna, która ma na celu uświadomić Polakom, jak zmienić swój styl życia na zdrowszy, chroniąc serce przed chorobami. Jest to program prowadzony już od 12 lat przez firmę Adamed, podejmujący działania edukacyjne głównie poprzez stronę internetową www.sercenanowo.pl i wspieranie w rzetelnym informowaniu pacjentów i specjalistów, na co dzień zajmujących się spektrum schorzeń sercowo-naczyniowych.

Celem programu jest realny wpływ na częstotliwość zachorowań związanych z funkcjonowaniem mięśnia sercowego i układu naczyniowego. Dzięki profilaktyce, a przede wszystkim wiedzy, pacjenci mają szansę na uniknięcie m.in.: choroby miażdżycowej i nadciśnienia tętniczego, a co za tym idzie, zawału, zatoru, a nawet udaru mózgu. Jak wskazują badania np. miażdżyca jest choroba odwracalną, dlatego warto edukować i pomagać w profilaktyce. Program pomaga również chorym, którzy już zmagają się ze schorzeniami kardiologicznymi, pokazując, że oni także mogą prowadzić życie w pełni aktywne społecznie i zawodowo.

Dla kogo dedykowany jest program Serce na Nowo?

Program skierowany jest tak naprawdę do każdego. Niezależnie od wieku możemy zadbać o nasze zdrowie poprzez regularny wysiłek fizyczny i zbilansowaną dietę. O zdrowe serce i układ krwionośny warto dbać w każdym wieku. Już u 30-letniego pacjenta z czynnikami ryzyka w postaci nadwagi, nałogów i braku ruchu może rozwinąć się miażdżyca i zaburzenia rytmu serca, które w krótkim czasie mogą doprowadzić do licznych powikłań. Warto zatem postarać się o lepszą kondycję zdrowotną zawczasu, by uniknąć komplikacji zdrowotnych, wyłączających nas z życia zawodowego i towarzyskiego niekiedy na bardzo długo.

Program pomaga też osobom już chorym. Baza wiedzy dostępna dla pacjentów na stronie www.sercenanowo.pl jest opracowywana przy zaangażowaniu wybitnych ekspertów z dziedziny. Treści edukacyjne znajdujące się na stronie programu Serce na Nowo są kompendium wiedzy wspierającym kardiologów, lekarzy pierwszego kontaktu (POZ) i dietetyków w budowaniu świadomości wśród pacjentów.

Jakie tematy obejmuje Serce na Nowo?

Serce na Nowo swoją tematyką obejmuje ruch fizyczny oraz zasady zdrowego odżywiania, które są dopasowane do wieku pacjenta i jego sprawności. W zakładce dotyczącej zdrowych nawyków można znaleźć cenne wskazówki i najnowsze zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia. W przejrzysty sposób ukazane są zasady zdrowego odżywiania, a nawet przepisy na zbilansowane posiłki wspierające zdrowe serce. W bazie wiedzy można uzyskać wiele merytorycznych informacji na temat rozwijania się chorób serca i naczyń, w tym choroby wieńcowej, niewydolności serca i nadciśnienia tętniczego.

Na stronie internetowej można również sprawdzić wiek serca, co niezwykle trafnie obrazuje nam, jak bardzo nasze serce starzeje się w odniesieniu do naszego wieku rzeczywistego. Wszystkie informacje poparte są wiedzą naukową i wypowiedziami ekspertów – Serce na Nowo stale współpracuje z najwybitniejszymi specjalistami w dziedzinie kardiologii.

Według danych prawie 19 mln Polaków, czyli co drugi rodak ma podwyższony poziom cholesterolu, a leczy się jedynie 7-8 mln osób*. Co gorsza w przypadku 99 proc. chorych nie są oni świadomi jej obecności, przez co nie otrzymują odpowiedniego leczenia (MZ 2018).

W odpowiedzi na to zdrowotne wyzwanie Adamed w ramach programu Serce na Nowo od kilku lat prowadzi akcje bezpłatnych badań pełnych profili lipidogramowych u pacjentów w całej Polsce.

W latach 2019-2020 udało się przebadać ok. 19 tysięcy Polaków, a w bieżącym roku przekazano kolejnych 25 tysięcy bonów uprawniających do darmowych badań.

*https://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C32042%2Ceksperci-co-drugi-polak-ma-zbyt-wysoki-poziom-cholesterolu.html

Dr hab. n. med. Paweł Balsam

Oddział Kliniczny Elektrokardiologii, Uniwersyteckie Centrum kliniczne WUM

Jak utrzymać cholesterol w normie i zapobiec hipercholesterolemii?

Chcesz, aby twój cholesterol nie był podwyższony? Pomocne będzie wprowadzenie zasad zdrowego stylu życia. Dowiedz się, co konkretnie warto robić, by zapobiec hipercholesterolemii oraz innym chorobom cywilizacyjnym. Co można zrobić, aby uniknąć hipercholesterolemii? Na ile wcześniej należy wdrożyć zmiany w stylu życia?

Tak naprawdę, to od kiedy skończymy 18. rok życia, czyli wkraczamy w okres dorosłości, powinniśmy mieć wpojone zasady zdrowego stylu życia. Bez nich możemy zachorować nie tylko na hipercholesterolemię, ale również na inne choroby cywilizacyjne takie jak np. cukrzyca, nadciśnienie tętnicze czy otyłość. Dlatego też warto wdrożyć zasady zdrowego stylu życia jak najwcześniej i cieszyć się zdrowiem oraz dobrym samopoczuciem. Aby to zrobić, należy przede wszystkim zadbać o dobrze zbilansowaną dietę, w której nie będzie miejsca dla produktów wysokoprzetworzonych, znacznej ilości mięsa, produktów o dużej zawartości tłuszczów i napojów gazowanych. Codzienne menu powinno być bogate w warzywa i owoce. W codziennym jadłospisie powinno znaleźć się również miejsce dla produktów bogatych w błonnik i kwasy omega-3, które skutecznie obniżają stężenie cholesterolu w organizmie. Taka dieta pomoże także utrzymać odpowiednią masę ciała – trzeba pamiętać, że nadwaga i otyłość wpływają negatywnie nie tylko na stężenie cholesterolu, ale również ciśnienie tętnicze i stężenie glukozy.

A czy aktywność fizyczna pomaga zapobiec hipercholesterolemii?

Udowodniono, że regularna aktywność fizyczna powoduje spadek stężenia cholesterolu nawet o 10-15 proc. Aby jednak tak było, według zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) należy ćwiczyć minimum 4-5 razy w tygodniu po 45 minut. Ponadto, by zapobiec hipercholesterolemii warto zadbać o długi i dobry jakościowo sen. Właśnie podczas nocnego odpoczynku możemy regulować stężenie hormonów, a w konsekwencji także stężenie cholesterolu w organizmie.

Jak ważna jest konsekwencja w utrzymywaniu zdrowego trybu życia?

To jest maraton, więc konsekwencja jest tutaj niezbędna. Oczywiście pojedyncze występki, gdy generalnie cały miesiąc jemy zdrowo, mogą się zdarzyć. Dlatego gdy zjemy za dużo niezdrowych rzeczy na weselu czy urodzinach, to tragedii nie będzie. Kluczem jest, by te wyjątki nie zdarzały się często i żebyśmy na co dzień jedli zdrowo. Trzeba zdawać sobie sprawę, że systematyczność w zdrowych nawykach jest bardzo ważna, gdyż umożliwia minimalizować czynniki ryzyka i zapobiegać hipercholesterolemii oraz innym chorobom cywilizacyjnym.

Czy można stwierdzić, że nasze działania mają kluczowy wpływ na prewencję zaburzeń lipidologicznych?

Zdecydowanie tak. Warto podkreślić, że każdy lekarz rozpoczynający terapię hipercholesterolemii zgodnie z wytycznymi Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego powinien w większości przypadków zalecić najpierw modyfikację stylu życia i dopiero po trzech miesiącach skontrolować pacjenta i podjąć decyzje co do dalszej terapii. Jeśli modyfikacja stylu życia nie przyniosła docelowych efektów, czyli nie osiągnięto stężeń cholesterolu LDL takich jak w wytycznych, wtedy należy wdrożyć również farmakoterapię. Oczywiście są takie sytuacje, gdy wdrażamy ją od razu, są to np. pacjenci po zawale serca i wtedy od razu chory otrzymuje do stosowania statynę, przy jednoczesnej modyfikacji stylu życia. Wiemy jednak, że w Polsce ta zdolność do utrzymania zdrowego stylu życia jest bardzo mała i wynosi zaledwie 30 proc. pacjentów – tylko u tego odsetka osób udaje się wdrożyć zasady zdrowego stylu życia długoterminowo. Dlatego też trzeba wziąć pod uwagę, że farmakoterapia dosięgnie większości osób z hipercholesterolemią.

Jaką rolę pełnią regularne badania lipidogramu?

Bardzo ważną, gdyż dzięki nim możemy wychwycić moment, gdy wyniki badań są poza normą, poza granicznym stężeniem cholesterolu. Dlatego też mężczyźni po skończeniu 40. roku życia i kobiety po skończeniu 50. roku życia powinni badać się regularnie badać, najlepiej raz na 2-3 lata. Warto wtedy zrobić ocenę lipidogramu, glukozy na czczo i morfologię, by odpowiednio wcześnie wykryć zaburzenia i zareagować na nie wdrażając właściwą terapię.

Next article