Fakty i mity o testosteronie!

Lek. Marcin Radko

Absolwent Wydziału Lekarskiego Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz podyplomowych studiów doktoranckich w CSK Wojskowego Instytutu Medycznego. Specjalista urolog FEBU i specjalista androlog FEAA, związany z Przychodnią URMED Medical Center oraz z Kliniką Urologii Ogólnej, Czynnościowej i Onkologicznej Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie

Zaburzenia popędu płciowego i erekcji, spadek siły mięśniowej, pogorszenie formy fizycznej, obniżenie nastroju. To właśnie problemy w tych obszarach mogą być pierwszymi symptomami obniżenia poziomu testosteronu. Dlaczego tak ważne jest utrzymanie prawidłowego poziomu testosteronu?

Testosteron odgrywa niezwykle ważną rolę w organizmie mężczyzny w wielu aspektach. Po pierwsze dzięki niemu młodzi mężczyźni są w stanie prawidłowo się rozwijać i dojrzewać. Natomiast jeżeli chodzi o mężczyzn w średnim wieku, testosteron zapewnia dobre samopoczucie, odpowiednią masę mięśniową i zachowaną proporcję pomiędzy tkanką tłuszczową a mięśniową. Hormon ten odpowiada także za gęstość kości. Wiele badań dowodzi, że właściwy poziom testosteronu chroni mężczyzn przed występowaniem takich chorób jak demencja, choroba Alzheimera, czy też Parkinsona. Kolejną bardzo istotną kwestią jest powiązanie odpowiedniego poziomu testosteronu z ochroną przed rozwojem szeregu schorzeń metabolicznych, w tym np. cukrzycy.

Jakie są pierwsze objawy sugerujące obniżenie testosteronu? Jakie wyróżniamy metody leczenia?

W celu potwierdzenia obniżenia poziomu testosteronu w gabinecie lekarskim przeprowadzamy z pacjentem wywiad na podstawie kwestionariusza Morleya (inaczej ADAM). Są to pytania dotyczące m.in. popędu płciowego, zaburzeń erekcji, spadku siły mięśniowej, pogorszenia formy fizycznej, obniżenia nastroju. I to właśnie problemy w tych obszarach mogą być pierwszymi symptomami niższego poziomu testosteronu. W leczeniu stosowana jest hormonalna terapia zastępcza w postaci iniekcji domięśniowych lub aplikacji żelu.

Przyjmowanie testosteronu kojarzone jest z próbą zwiększenia tkanki mięśniowej oraz z niedozwolonym dopingiem. Jak ważna jest edukacja, że leczenie testosteronem pod okiem specjalisty, jest bezpieczne?

Testosteron jest lekiem podnoszącym wigor, samopoczucie, działa pozytywnie na wiele aspektów życia mężczyzny pod warunkiem, że jest odpowiednio dawkowany. Niestety bardzo często jego stosowanie jest nadużywane i istnieje „czarny rynek” preparatów testosteronu stosowanych np. w weterynarii, wprowadzanych nielegalnie do obiegu. Preparaty dostępne dla ludzi, dostępne w aptekach jedynie na receptę, są szczegółowo przebadane a ich profil bezpieczeństwa doskonale poznany. Badania kwalifikujące do terapii, a później okresowe badania kontrolne są zlecana przez lekarza zgodnie z zaleceniami producentów leku oraz indywidualnym stanem pacjenta.

Mgr inż. Magdalena Siuba-Strzelińska

Dietetyk, Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej NIZP-PZH

W Polsce, według raportu NIZP-PZH, mężczyzn umiera więcej niż kobiet w każdej grupie wiekowej. Głównymi przyczynami zgonów mężczyzn przed 75 rokiem życia są choroby układu krążenia i nowotwory – szczególnie nowotwory układu oddechowego. Mężczyźni, również częściej niż kobiety, zmagają się z nadmierną masą ciała (68 proc. vs. 53 proc.). Prawidłowe nawyki żywieniowe i inne elementy zdrowego stylu życia tj. niepalenie, aktywność fizyczna, regularne badania kontrolne są najistotniejsze w zachowaniu zdrowia.

Regularne posiłki – prosty początek zdrowej diety

Rano tylko kawa lub ew. jakaś kanapka, później długo nic lub 2 kolejne kawy i dopiero wieczorem po pracy obiad, kolacja, deser, a czasami jeszcze piwo lub wino i przekąski. Tak wygląda schemat diety przeciętnego mężczyzny zebrany w wywiadzie żywieniowym w gabinecie dietetyka. Poza tym wieczorne spożywanie dużych posiłków, często ciężkostrawnych, może wpływać na gorszą pracę przewodu pokarmowego i obniżać jakość snu.

Najlepiej jeść 4-5 posiłków w ciągu dnia co 3-4 godziny. Można napisać sobie na kartce godziny posiłków i powiesić w widocznym miejscu lub ustawić przypomnienie w telefonie, które będzie sygnalizowało, kiedy powinniśmy coś zjeść. Każdy sposób jest dobry, który zmobilizuje nas do zmiany nawyków na prozdrowotne.

Mięso – jakie wybrać?

Wysokie spożycie mięsa czerwonego, w tym szczególnie przetworzonego (m.in. poddanego soleniu, peklowaniu, marynowaniu, wędzeniu, fermentacji) zwiększa ryzyko rozwoju takich chorób jak choroba niedokrwienna serca, niewydolność serca, udar mózgu, nowotwory (szczególnie jelita grubego, gruczołu krokowego i trzustki), cukrzyca, a także zwiększa ryzyko zgonu ogółem. Częściej wybieraj mięso białe – drób lub indyka, które zawierają mniej niekorzystnych dla organizmu nasyconych kwasów tłuszczowych i cholesterolu. Unikaj spożywania wędlin, a wybieraj mięso świeże, które możesz sam przygotować w domu z dodatkiem wielu aromatycznych ziół. Pamiętaj o spożywaniu ryb, jaj, nasion roślin strączkowych – te produkty są również źródłem białka o wysokiej wartości odżywczej.

Zdrowe przekąski na choroby układu krążenia

Orzechy są przede wszystkim źródłem niezbędnych dla naszego zdrowa tłuszczy, czyli nienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3, które wpływają ochronnie na serce i naczynia krwionośne. Orzechy zawierają również białko o wysokiej wartości odżywczej, błonnik, kwas foliowy, witaminy antyoksydacyjne, sterole roślinne oraz wapń, magnez i potas. Działają przeciwzakrzepowo i przeciwzapalnie obniżając stężenie cholesterolu, ciśnienie krwi i opóźniając rozwój miażdżycy. Zaleca się spożywanie niesolonych orzechów (m.in. migdałów, orzechów laskowych, włoskich, ziemnych) w ilości ok. 30 g (1 garść) każdego dnia.

Alkohol wróg wątroby

Nadużywanie alkoholu przyczynia się do uszkodzenia komórek wątroby. Nie w pełni dobrze funkcjonująca wątroba nie jest w stanie „przerobić” odpowiedniej ilości tłuszczu, zneutralizować toksyn czy zmagazynować odpowiednią ilości witamin i składników mineralnych. Osoby z podwyższonym poziomem trójglicerydów we krwi (co częściej występuje u mężczyzn i jest czynnikiem ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych), powinny zrezygnować ze spożywania alkoholu. Poza tym alkohol jest źródłem znacznych ilości kalorii. 1 duże piwo (500 ml) to 245 kcal, 1 kieliszek półwytrawnego wina białego (100 ml) – 81 kcal, a 1 kieliszek wódki (40 ml) – 111 kcal.

Warzywa i owoce – niezbędny element każdego posiłku

To bogactwo witamin, składników mineralnych i błonnika. Powinny stanowić przynajmniej połowę każdego posiłku, że znaczną przewagą warzyw. Owoce zawieraj większe ilości cukrów prostych (glukoza, fruktoza), dlatego szczególnie u osób z podwyższonym poziomem trójglicerydów czy cukrzycą powinny być one ograniczone, ale nie wykluczone.

Do tego należy pamiętać o włączeniu do jadłospisu pełnoziarnistych produktów zbożowych, półtłustego lub chudego nabiału, olejów, natomiast należy znacznie ograniczyć sól i słone przekąski, cukier i słodycze oraz słodzone napoje.

Więcej informacji o dietach i zaleceniach żywieniowych w różnych chorobach można uzyskać na portalu Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej www.ncez.pl. Natomiast z bezpłatnych porad dietetycznych online realizowanych w ramach Narodowego Programu Zdrowia Ministerstwa Zdrowia można skorzystać w Centrum Dietetycznym Online NCEŻ www.poradnia.ncez.pl.