Seniorzy nie powinni być samotni

Prof. dr hab. n. med. Agnieszka Neumann-Podczaska

Prodziekan Wydziału Nauk Medycznych i Nauk o Zdrowiu oraz dyrektor Instytutu Senioralnego w Akademii Ekonomiczno-Humanistycznej w Warszawie, profesor w Pracowni Geriatrii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. Jedyna w Europie farmaceutka – absolwentka European Academy for Medicine of Aging (EAMA) w Szwajcarii. Prezes Polskiego Towarzystwa Opieki Farmaceutycznej, członek Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Gerontologicznego i European Geriatric Medicine Society, ekspert Zespołu ds. Opieki Farmaceutycznej przy Ministerstwie Zdrowia. Była Dyrektor Narodowego Instytutu Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie.

Zmiana stylu życia, dieta, aktywność fizyczna i aktywizacja społeczna to zdaniem lekarzy najlepsze formy wsparcia zdrowia u osób w jesieni życia. Szczególnie istotne jest to, by seniorzy nie rezygnowali z życia społecznego. Jakie są najczęstsze problemy zdrowotne osób starszych w Polsce?

Jest ich wiele, ale jednym z najczęstszych problemów jest ograniczona sprawność funkcjonalna, czyli np. dolegliwości związane z narządem ruchu, a zwłaszcza choroba zwyrodnieniowa stawów skutkująca bólem i ograniczeniem sprawności. Kolejny problem to choroby przewlekłe, w tym nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca, miażdżyca czy cukrzyca. Następna grupa to zaburzenia funkcji poznawczych, w tym choroba Alzheimera. Warto też wspomnieć o wielkich zespołach geriatrycznych, czyli wieloprzyczynowych patologiach, które niosą wiele konsekwencji, takich jak depresja, nietrzymanie moczu, upadki.

Jakie zmiany w stylu życia mogą pomóc seniorom w opóźnieniu starzenia się organizmu?

Seniorzy powinni zadbać o zdrową, zbilansowaną dietę, np. dietę śródziemnomorską. Potrzebne jest również co najmniej 150 minut aktywności fizycznej tygodniowo, a to naprawdę niedużo. Bardzo ważna jest też aktywność społeczna, dzięki której osoba starsza nie będzie samotna w swoim starzeniu się.

Jak seniorzy mogą angażować się społecznie i pozostawać aktywnymi, aby poprawić jakość życia?

Aktywizacja społeczna to przede wszystkim uczestniczenie seniorów w środowisku lokalnym. Obejmuje to wszystkie rodzaje aktywności, takie jak zwykłe życie sąsiedzkie, ale też kluby seniora czy korzystanie z oferty dziennych domów opieki, w których osoba starsza jest od rana do obiadu aktywizowana, ma kontakt z innymi ludźmi i może korzystać z różnych form terapii zajęciowej.

Jakie są najnowsze osiągnięcia w leczeniu chorób typowych dla osób starszych, takich jak demencja i choroba Alzheimera?

Choroba Alzheimera to ok. 50 proc. wszystkich przypadków otępień. Ma ona charakter postępujący i nieuchronnie prowadzi do całkowitej niepełnosprawności. Nie mamy dotąd przełomowych osiągnięć w farmakoterapii, a leki, które już mamy do dyspozycji nie są skuteczne i bezpieczne we wszystkich rodzajach i stadiach zaburzeń funkcji poznawczych. Jedynymi dobrze udokumentowanymi formami prewencji zaburzeń funkcji poznawczych są dieta (przede wszystkim dieta MIND) i aktywność fizyczna.

W jaki sposób wspierać zdrowie serca i układu krążenia w starszym wieku?

Jeśli osoba starsza jest dobrze zaopiekowana przez lekarza rodzinnego, to nadciśnienie czy inne choroby układu sercowo-naczyniowego, mogą być skutecznie korygowane farmakologicznie. Ważna jest jednak zawsze aktywna postawa pacjenta i wspomniana już zmiana stylu życia.

Joanna Szulc

Psycholożka, autorka książek dla rodziców (m.in. „Kochaj i pozwól na bunt. Jak towarzyszyć nastolatkom w dorastaniu”), ekspertka projektu „MŁODE GŁOWY. Otwarcie o zdrowiu psychicznym”

Jeśli chcemy zadbać o zdrowie psychiczne nastoletnich dzieci, powinniśmy zrozumieć, co dzieje się w mózgu młodego człowieka. I jak nasz rodzicielski mózg może w tym okresie wspomagać proces dojrzewania.

O dorastaniu mówi się często: „trudny wiek, hormony buzują”. A co w tym czasie dzieje się w mózgu?

W ośrodkowym układzie nerwowym nastolatka trwają „prace budowlane”, których celem jest to, by z dziecka, ufnie chłonącego wszystkie informacje i zależnego od opieki dorosłych, wyrósł człowiek myślący samodzielnie, krytycznie, potrafiący ocenić ryzyko, planować i przewidywać konsekwencje swoich działań. To burzliwy proces. Przebudowa mózgu odpowiada za wiele zachowań, które kojarzymy z nastoletniością i które często stanowią dla nas wyzwanie.

Jakie to zachowania?

Częste zmiany zainteresowań, opinii, zamiarów. Z nastolatkiem jednego dnia można się na coś umówić, a następnego zderzyć się z jego zdziwieniem i niechęcią. Dziecko kwestionuje nasze sugestie i polecenia, używa sarkazmu, może być mniej empatyczne, skupione na sobie i na tym, co dla niego teraz najważniejsze – relacjach z rówieśnikami.

Większość zmian, jakie zachodzą w korze przedczołowej, odpowiedzialnej m.in. za chłodne, racjonalne myślenie, odbywa się między 12. a 17. rokiem życia. Dziecko wydaje się coraz doroślejsze pod względem fizycznym, ale jego mózg jest jeszcze niedojrzały. Jednocześnie dużo się dzieje w obszarze odpowiedzialnym za emocje, a działanie hormonów płciowych jeszcze „dolewa oliwy do ognia”. Mamy więc w domu istotę bardzo emocjonalną i wrażliwą, ale jeszcze nieumiejącą spojrzeć na sprawy z dystansu.

Jak można pomóc dziecku w procesie dorastania?

Przede wszystkim zrozumieć i zaakceptować to, że nastolatek nie ma złych intencji, że sam często siebie nie rozumie, że może być mu z tym ciężko i że to przejściowy okres. Potrzebuje spokojnych, kochających rodziców, którzy dadzą przyzwolenie na popełnianie błędów i – zadając pytania o jego potrzeby, zamiary, uczucia – będą mu pomagać patrzeć na sprawy z różnych perspektyw. Trochę jakby byli jego „zewnętrzną korą przedczołową”.

Dziecko może przeżywać sporo lęku (przed odrzuceniem, nowymi wyzwaniami), więc starajmy się nie dokładać mu własnego lęku (o to, jak poradzi sobie w życiu). Bardzo pomaga skupienie na tym, co tu i teraz, i codzienne budowanie dobrej relacji. Warto także dbać o siebie. Skoro mamy być dla dziecka spokojną bazą, musimy być wyspani, dobrze odżywieni i korzystać ze zdrowych sposobów na regulację emocji, takich jak ruch, wspierające rozmowy czy praktykowanie uważności.

Seniorzy nie powinni być samotni

Prof. dr hab. n. med. Agnieszka Neumann-Podczaska

Młode głowy nas potrzebują

Joanna Szulc