Dlaczego leczenie bólu przewlekłego u osób starszych może być trudne?

Dr hab. n. med. Jarosław Woroń

Farmakolog kliniczny, Sekretarz Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Badania Bólu, członek Zarządu Polskiego Towarzystwa Farmakologii Klinicznej i Terapii

Dr n. med. Magdalena Kocot-Kępska

Prezes Polskiego Towarzystwa Badania Bólu, Zakład Badania i Leczenia Bólu UJ CM Kraków

Liczba pacjentów geriatrycznych stale wzrasta. Jednym z zadań lekarzy jest prowadzenie farmakoterapii przeciwbólowej przy współistnieniu różnych chorób. Pacjent w wieku podeszłym bardzo często nie zgłasza dolegliwości bólowych, ponieważ uważa, że ból jest naturalnym skutkiem starzenia się. Ból negatywnie wpływa na każdą sferę życia seniora, więc jak zatem bezpiecznie go leczyć?

Jakie są najczęstsze przyczyny bólu przewlekłego u osób starszych?

Jeśli chodzi o przewlekły ból u osób starszych, to najczęściej dotyczy on narządu ruchu. Przyczyną może być choroba zwyrodnieniowa stawów lub kręgosłupa. Bardzo często dolegliwości bólowe są odczuwane również w obszarze kończyn dolnych. U seniorów częściej również występuje ból neuropatyczny wynikający z zaburzeń układu sensorycznego i nerwowego. Jak podkreśla dr m. med. Magdalena Kocot-Kępska, osoby starsze dużo bardziej odczuwają ból, ze względu na niewydolne przeciwbólowe układy endogenne, przez co organizm nie jest w stanie kontrolować bólu i odpowiednio go zahamować.

Dlaczego diagnozowanie miejsca oraz natężenia bólu u seniorów może być trudne?

Farmakolog kliniczny dr hab. n. med. Jarosław Woroń zaznacza, że właściwa ocena bólu u osób w wieku podeszłym często jest wyzwaniem dla personelu medycznego, gdyż dolegliwości bólowe mogą mieć wiele źródeł, a ich ocenę mogą utrudniać m.in. zaburzenia funkcji poznawczych, depresja, a także otępienie. Występujące problemy z komunikacją mogą stanowić barierę ograniczającą osobom starszym możliwość relacjonowania doznań bólowych. Ocena natężenia bólu jest bardzo ważna, ponieważ to od niej zależy wybór, a następnie ewentualna modyfikacja leczenia przeciwbólowego.

Jak powinno wyglądać planowanie leczenia przeciwbólowego osób starszych?

Planując leczenie przeciwbólowe u osób w podeszłym wieku, należy mieć przede wszystkim na uwadze pełne spektrum problemu i na tej podstawie dobierać najlepszą strategię terapeutyczną dla danego pacjenta. W leczeniu bólu w tej populacji pacjentów bardzo istotne jest postawienie właściwej diagnozy oraz wybór właściwych leków przeciwbólowych. Pacjent rozmawiając z lekarzem o dolegliwościach bólowych powinien zawsze poinformować o przyjmowanych lekach i suplementach diety, gdyż to one mogą czasem być przyczyną występowania dolegliwości bólowych.

Jak prawidłowo leczyć ból u pacjentów w wieku senioralnym?

U pacjentów w podeszłym wieku najlepiej sprawdza się leczenie skojarzone, ponieważ pozwala na lepszą kontrolę bólu i zmniejszenie dawek leków przeciwbólowych koniecznych do stosowania. Według Dr Kocot-Kępskiej leczenie w tej szczególnej populacji pacjentów można rozpoczynać od leków miejscowych, co zmniejsza ryzyko wystąpienia objawów niepożądanych. W przypadku wystąpienia bólu narządu ruchu zaleca się wdrożenia termoterapii. Ciepło ma działanie rozluźniające mięśnie, poprawia ich ukrwienie i dotlenienie, co usprawnia „wypłukiwanie” substancji probólowych. U niektórych pacjentów zalecane jest również stosowanie zimna, które również sprawdza się w wielu innych zespołach bólowych.

Violetta Zajk

Prezes Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Młodych z Zapalnymi Chorobami Tkanki Łącznej „3majmy się razem”

Z chorobami reumatycznymi, takimi jak RZS (reumatoidalne zapalenie stawów) czy ZZSK (zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa), można nauczyć się żyć. Jest to trudne zadanie dla każdego pacjenta z diagnozą.

Choroba sprawia, że pacjenci sukcesywnie wycofują się z życia społecznego. Przestają uczestniczyć w spotkaniach towarzyskich. Tym samym izolują się nie tylko od ludzi, ale też od wszystkiego, co do tej pory często sprawiało im przyjemność, było ich pasją. Dlatego tak ważne jest budowanie w społeczeństwie świadomości na temat czym są choroby reumatyczne.

Życie z przewlekłym bólem jest trudne do wyobrażenia dla kogoś, kto nigdy go nie doznał. Ból może odbierać nam radość życia, powodować zaburzenia snu, utrudniać pracę i wpływać na codzienne funkcjonowanie. Leczenie bólu przewlekłego może być trudne. W wielu przypadkach oprócz farmakologii warto włączyć fizjoterapię czy konsultacje psychologiczne.

Istotną rolę odgrywa edukacja, dzięki której pacjenci mogą więcej dowiedzieć się na temat swojej jednostki chorobowej, móc zrozumieć, co dzieje się z ich zdrowiem i w jaki sposób sobie radzić.

W chorobach reumatycznych takich jak np. RZS najważniejsza jest szybka diagnoza, na którą pacjenci czekają latami, oraz szybka ścieżka dla pacjenta od diagnozy do otrzymania innowacyjnego leczenia, które da szansę uniknięcia niepełnosprawności.