Suchość pochwy to częsty i wstydliwy problem, który dotyka wiele kobiet. Powoduje zakłopotanie, niekiedy poczucie zagubienia i dotkliwy dyskomfort fizyczny. Zwykle nie można wskazać jednej przyczyny tego stanu – na wystąpienie suchości pochwy mogą wpływać różne czynniki.

Prof. dr hab. n. med. Violetta Skrzypulec-Plinta

Katedra Zdrowia Kobiety, Śląski Uniwersytet Medyczny

Fizjologiczne nawilżenie pochwy, czyli po co nam ten śluz?

Wydzielina pochwy jest naturalnym przesiękiem śluzowym ze ściany pochwy, która ma za zadanie nawilżyć pochwę i ułatwić stosunek seksualny. Jej konsystencja, wygląd, kolor i zapach zależą od stopnia podniecenia seksualnego, od dni cyklu menstruacyjnego, diety czy też obecności infekcji. Prawidłowe pH wydzieliny wynosi 4,0-5,5, ale wskaźnik ten może ulec zmianie np. na skutek infekcji przenoszonych droga płciową.

Za odpowiednie nawilżenie pochwy odpowiedzialne są hormony żeńskie – estrogeny. Hormony te poprzez swoje działanie troficzne odpowiedzialne są za odpowiednie ukrwienie ścian pochwy, co umożliwia wytworzenie się wydzieliny pochwowej. Zwiększone przekrwienie pochwy powoduje, że podczas podniecenia seksualnego przesięk błony śluzowej pochwy jest bardzo obfity. Wydzielina najpierw znajduje się tylko w pochwie, w miarę wzrastania podniecenia śluz zaczyna wypływać na zewnątrz. Wówczas zbliżenie jest po pierwsze możliwe, a po drugie – przyjemne dla obojga partnerów.

Kiedy mówimy o problemach z suchością pochwy?

Problem z suchością pochwy występuje wtedy, kiedy wydzielanie śluzu pochwowego jest niewystarczające. Uczucie suchości najczęściej lokalizowane jest w przedsionku pochwy. Konsekwencje tego stanu mogą dotykać sfery seksualnej i zaburzać współżycie, ale mogą również powodować dolegliwości natury fizycznej, np. świąd, pieczenie, podrażnienie, ból w obszarze pochwy, przedsionka pochwy i zewnętrznych okolic intymnych, ból podczas stosunku seksualnego, a w skrajnych przypadkach nawet ból przy chodzeniu. Problem suchości pochwy może występować z różnym natężeniem, od okresowego odczuwania suchości po stały dyskomfort, który uniemożliwia normalne funkcjonowanie.

Kogo może dotyczyć problem suchości pochwy?

Ten problem dotyka kobiet na różnych etapach życia. Najczęściej spowodowane jest okresowo lub stale zmniejszającą się produkcją żeńskich hormonów płciowych (estrogenów).

Dolegliwości związane z suchością pochwy mogą występować u młodszych kobiet, np. po operacjach macicy lub jajników, w okresie karmienia piersią, podczas przyjmowania hormonalnych tabletek antykoncepcyjnych, pod koniec cyklu menstruacyjnego. Suchość pochwy może być działaniem niepożądanym chemioterapii, radioterapii i leków stosowanych w leczeniu raka, leków antyhistaminowych. Nierzadko dyskomfort i suchość w obrębie sromu i pochwy mogą być efektem uczulenia na włókna lub substancje zapachowe we wkładkach higienicznych, na środki do higieny intymnej, na proszki do prania i na kosmetyki. Ponadto u wielu kobiet suchość pochwy podczas kontaktu seksualnego może wynikać z niewystarczającej gry wstępnej lub z przyczyn psychologicznych, takich jak stres.

Najczęściej jednak objawy suchości pochwy dotyczą kobiet w okresie menopauzy, czyli w okresie odzwierciedlającym naturalne konsekwencje procesu starzenia się kobiety związanego ze stopniową i nieodwracalną utratą funkcji pęcherzyków jajnika. We wczesnej perimenopauzie częstość występowania tego problemu wynosi 4 proc. wzrastając do poziomu 25 proc. w rok po menopauzie i osiągając poziom 47 proc. trzy lata po menopauzie. Ból podczas stosunku seksualnego może dotyczyć nawet 64 proc. kobiet w okresie pomenopauzalnym. Towarzyszy mu spadek libido prowadzący w konsekwencji do unikania współżycia płciowego.

Jak leczyć suchość pochwy?

Suchość pochwy nie powinna być traktowana jako nieodłączna cześć starzenia kobiety – istnieje kilka możliwości poradzenia sobie z tym problemem. Systematyczne wydłużenie czasu życia sprawiają, że wiele kobiet nawet 40 proc. swojego życia przeżyje w okresie pomenopauzalnym.

Postępowanie pierwszego rzutu obejmuje interwencje niehormonalne w postaci lubrykantów stosowanych przed współżyciem seksualnym i substancji nawilżających pochwę. Preparaty te są dostępne w aptece bez recepty. Ważne jest, aby taki preparat zawierał silnie nawilżające substancje, takie jak kwas hialuronowy, który działa nie tylko nawilżająco, ale także regenerująco i przeciwzapalnie. Jeżeli interwencje te nie przyniosą satysfakcjonującej poprawy zaleca się konsultacje u lekarza ginekologa, który może przepisać dopochwowe preparaty zawierające estrogen. Te produkty zawierają niskie stężenie hormonów, które wystarczą do cofnięcia zmian w obrębie dróg rodnych, ale nie wpływają na zahamowanie innych symptomów menopauzy. Miejscowe preparaty z estrogenami mogą mieć formę kremów, tabletek, globulek lub krążków dopochwowych. W przypadku, gdy przyczyną dolegliwości jest zmniejszenie się poziomu estrogenów podczas menopauzy, pomocna może okazać się hormonalna terapia zastępcza. Oprócz rozwiązania problemu z suchością pochwy pomoże ona zmniejszyć inne objawy, które występują podczas przekwitania.

Pozytywne efekty obserwuje się również po zastosowaniu terapii laserowej. Zastosowanie lasera bezpośrednio w pochwie pozwala m.in. na poprawę wysokości śluzówki, dzięki czemu zwiększa się wydzielanie śluzu, przywraca się elastyczność ścianek pochwy i ich napięcie.