Co to jest cukrzyca starcza?

Jerzy Magiera

Autor portalu mojacukrzyca.org, cukrzyca typu 1 od 27 lat, członek honorowy Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego

Cukrzyca przybiera na sile. Niestety stale obserwuje się wzrost liczby zachorowań. W Polsce u jednej na cztery osoby powyżej 60. roku życia diagnozuje się cukrzycę, głównie cukrzycę typu 2, która związana jest bezpośrednio z otyłością, małą aktywnością fizyczną i nieprawidłowym odżywianiem.

Pomimo coraz bardziej zaawansowanych technik diagnozowania oraz nowych metod leczenia, liczba chorych stale rośnie w sposób dramatyczny. Chociaż w Zaleceniach Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego nie wyróżnia się pojęcia „cukrzyca starcza”, mówimy tutaj głównie o cukrzycy typu 2, która pojawia się po przekroczeniu określonego wieku. W procesie starzenia się organizmu wrażliwość na insulinę maleje, a także występują zaburzenia w jej wydzielaniu. Mogą pojawić się więc problemy z utrzymaniem prawidłowych wartości poziomu cukru we krwi. Niestety ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 wzrasta wraz z wiekiem, a u osób powyżej 65 lat wynosi nawet 25-30 proc.

Jakie są przyczyny cukrzycy u osób starszych?

Cukrzyca u osób starszych może mieć różne przyczyny, a niektóre z nich są specyficzne dla wieku i procesu starzenia się organizmu. Wraz z wiekiem organizm staje się mniej wrażliwy na insulinę, co oznacza, że komórki nie wykorzystują jej skutecznie do przetwarzania glukozy. Co więcej, w miarę starzenia się komórki beta w trzustce, które są odpowiedzialne za produkcję insuliny, mogą działać mniej efektywnie. To prowadzi do wzrostu poziomu cukru we krwi i może doprowadzić do rozwoju cukrzycy typu 2. Wraz z wiekiem następują także zmiany w układzie hormonalnym, które mogą wpływać na metabolizm glukozy.

Otyłość jest jednym z głównych czynników ryzyka cukrzycy typu 2. W starszym wieku tendencja do przybierania na wadze może prowadzić do otyłości, co z kolei zwiększa ryzyko rozwoju cukrzycy. Przyczyniają się do tego także niezdrowe nawyki żywieniowe, brak aktywności fizycznej oraz narażenie na czynniki ryzyka, takie jak palenie papierosów.

Jak wygląda życie pacjentów z cukrzycą? Na co zwrócić uwagę?

Cukrzyca w starszym wieku często jest wieloczynnikowa i może wynikać z kombinacji różnych czynników. Pacjenci często muszą zwracać szczególną uwagę na codzienne rutyny związane z kontrolą poziomu cukru we krwi, przyjmowaniem leków, monitorowaniem diety i regularnym wykonywaniem aktywności fizycznej. Mogą potrzebować wsparcia członków rodziny lub opiekunów w tych zadaniach.

U takich pacjentów często występują też inne choroby przewlekłe, takie jak nadciśnienie tętnicze, choroby serca czy problemy z nerkami. To wymaga kompleksowego podejścia do leczenia i koordynacji opieki zdrowotnej między różnymi specjalistami. Długotrwała cukrzyca może prowadzić do powikłań, takich jak uszkodzenie nerek, problemy z oczami, problemy neurologiczne, choroby serca i problemy z układem krążenia. Starsi pacjenci z cukrzycą często muszą monitorować te powikłania i być poddawani regularnym badaniom kontrolnym.

Bardzo ważne jest także wsparcie społeczne, takie jak grupy wsparcia dla osób z cukrzycą lub rozmowy z innymi pacjentami z podobnymi doświadczeniami. Wsparcie emocjonalne i edukacja są kluczowe dla utrzymania motywacji i samodyscypliny w zarządzaniu cukrzycą.

Dlaczego ważne są badania profilaktyczne? Czy wcześnie wykryta cukrzyca jest uleczalna?

Badania profilaktyczne są ważne, ponieważ pozwalają na wczesne wykrycie cukrzycy lub czynników ryzyka z nią związanych. Wykrycie cukrzycy na wczesnym etapie umożliwia rozpoczęcie leczenia wcześniej, co może pomóc w kontrolowaniu poziomu cukru we krwi i uniknięciu powikłań. Wczesne leczenie może obejmować modyfikacje stylu życia: wprowadzenie zdrowej diety, regularnej aktywności fizycznej i przyjmowania odpowiednich leków.

Cukrzyca typu 2 jest chorobą przewlekłą, która nie jest w pełni uleczalna. Jednak wczesne wykrycie i odpowiednie leczenie pozwalają kontrolować chorobę, zapobiegać powikłaniom i umożliwiać pacjentom prowadzenie aktywnego życia. Dlatego ważne jest przeprowadzanie regularnych badań profilaktycznych, takich jak badania poziomu cukru we krwi, badania moczu czy badania A1C, które pomagają w identyfikacji cukrzycy lub predyspozycji do jej rozwoju.

Prof. dr hab. n. med. Piotr Jankowski

Komitet Organizacyjny Kardiologii Prewencyjnej

Dzisiejszy pacjent kardiologiczny często nie cierpi tylko na schorzenia serca i naczyń, ale również na inne choroby cywilizacyjne, z których jedną z najcięższych jest cukrzyca. O tym, jak zapobiegać cukrzycy u pacjentów kardiologicznych i jak zadbać o serce pacjentów już obciążonych cukrzycą Ewelina Zych-Myłek, Prezes fundacji Instytut Świadomości rozmawia z prof. Piotrem Jankowskim z Komitetu Organizacyjnego Kardiologii Prewencyjnej.

Panie Profesorze, czy rzeczywiście mamy do czynienia z zamkniętym kręgiem chorób kardiologicznych i diabetologicznych, które są wzajemnie zarówno swoją przyczyną, jak i skutkiem?

Faktycznie, badania naukowe pokazują, że większość pacjentów z chorobą serca ma zaburzenia gospodarki węglowodanowej. Ponad 40 proc. pacjentów po zawale serca ma cukrzycę, a pozostałe 30 proc. nietolerancję węglowodanów bądź wysokie stężenie glukozy łącznie – to daje już 70 proc., czyli u 2 na 3 pacjentów kardiologicznych stwierdza się zaburzenie gospodarki węglowodanowej.

Czy występują różnice płci pod kątem ryzyka zawału serca u pacjenta diabetologicznego? Bardziej narażone są kobiety czy mężczyźni?

Cukrzyca jest silniejszym czynnikiem ryzyka u kobiet niż u mężczyzn. U mężczyzn zwiększa ryzyko zawału dwukrotnie, natomiast u kobiet ponad czterokrotnie, a szczególnie wśród młodych kobiet do 60 r.ż. Generalnie, to mężczyźni są bardziej narażeni na zawał w ogóle, ponieważ kobiety są chronione przez żeńskie hormony, niestety cukrzyca niweluje ich ochronny wpływ.

Jak zapobiegać zawałowi serca u pacjenta diabetologicznego?

Przede wszystkim zdrowym stylem życia na co dzień – dietą, ruchem, ale jeśli cukrzyca już wystąpi, dysponujemy skutecznymi metodami, które zapobiegają lub hamują agresję cukrzycy zapobiegając tym samym powstawaniu miażdżycy i jej powikłaniom. Bardzo istotne u pacjentów z cukrzycą jest również leczenie innych czynników ryzyka, jak nadciśnienie tętnicze, hipercholesterolemia, nałogi do używek, głównie palenia tytoniu. Mając pacjenta z wielochorobowością, nie w porządku byłoby skoncentrowanie się na jednej tylko chorobie, a pozostawienie czy niedokładne leczenie pozostałych. Jeśli myślimy o wydłużeniu i lepszej jakości życia dla pacjenta, ważne jest, aby korygować wszystkie zaburzenia jednocześnie. Podstawowe postępowanie lecznicze u pacjenta z chorobą wieńcową czy u pacjenta z cukrzycą jest właściwie takie samo, z tym, że u pacjentów sercowych dochodzi do dodatkowych interwencji z ukierunkowaniem na leczenie choroby wieńcowej – z jednej strony myślę o rewaskularyzacji, z drugiej o przeciwpłytkowym leczeniu u pacjentów z dławicą.

Czy te same czynniki ryzyka wywołują różne choroby cywilizacyjne?

Zdecydowanie. Zawał serca czy udar mózgu mają te same przyczyny. Tylko relacje czynników ryzyka do wywołanej choroby są różne np. nadciśnienie tętnicze jest silniejszym czynnikiem udaru, a palenie tytoniu tym dla zawału serca. Wiemy również, że palenie tytoniu jest nie tylko przyczyną zawału, ale też wielu nowotworów, choroby płuc. Otyłość natomiast czynnikiem ryzyka nadciśnienia tętnicznego czy cukrzycy. Eksperci w czasie konferencji podkreślali, że lecząc skutecznie czynniki ryzyka chorób układu krążenia można zmniejszyć nawet o 80 proc. ryzyko wystąpienia zawału serca w populacji i o 40 proc. ryzyko wystąpienia nowotworów!

Kierunek medycyny stylu życia nabiera nowego znaczenia w prewencji chorób cywilizacyjnych. Tu najistotniejsza jest edukacja i budowanie świadomości pacjentów.

Tak, edukacja i jej efekty są wciąż niewystarczające, a chodzi przecież o jak najdłuższą samodzielność i wysoką jakość życia pacjenta na co dzień. Ustawiczna edukacja to droga długa, ale dająca efekty pokoleniowe i w tym kierunku zarówno kardiologia prewencyjna, jak i myślę, że cała medycyna, będzie podążać.

Fundacja Instytut Świadomości w ramach cyklu Pacjent ze Świadomością Kardiologiczną