Czeka nas wiele zmian, na które ochrona zdrowia musi się przygotować

Związana z wiekiem wielochorobowość, schorzenia wywołane postępem cywilizacyjnym, opóźnienia w diagnostyce przez pandemię – to tylko niektóre przyczyny zwiększonych potrzeb pacjentów ze strony opieki zdrowotnej. Jak temu zatem zaradzić? Wprowadzając odpowiednie modyfikacje.

Dr Małgorzata Gałązka-Sobotka

Dziekan Centrum Kształcenia Podyplomowego, Dyrektor Instytutu Zarządzania w Ochronie Zdrowia Uczelni Łazarskiego, Wiceprzewodnicząca Rady Narodowego Funduszu Zdrowia, Doradca Prezydenta Pracodawców RP w obszarze ochrony zdrowia

Jak będzie wyglądać przyszłość opieki medycznej w Polsce? Jakie zmiany nas czekają?

Ze strony popytowej zmiany te będą oczywiste, ponieważ Polska staje się jednym z najszybciej starzejących się państw europejskich. Stąd też przybędzie ubezpieczonych w zaawansowanym wieku, zmagających się z wielochorobowością. Mamy też do czynienia z postępem cywilizacyjnym, który niesie za sobą wiele zalet, ale również ogrom negatywnych skutków w postaci życia w ciągłym hałasie, stresie, zanieczyszczonym środowisku, przetworzonej żywności. To wszystko nasila prawdopodobieństwo występowania chorób cywilizacyjnych – otyłości, nowotworów, cukrzycy, chorób układu sercowo-naczyniowego, psychicznych itp. Nie sposób pominąć następstwa pandemii COVID-19. W związku z tym, jak nigdy wcześniej, zapotrzebowanie na usługi zdrowotne będzie rosło bardzo dynamicznie.

System ochrony zdrowia, aby spróbować sprostać tym wyzwaniom, musi sięgnąć po nowe zasoby i narzędzia. Kluczową rolę w procesie zwiększania wydajności tego obszaru państwa będą odgrywały nowoczesne technologie oraz nowe modele organizacji opieki na wszystkich poziomach systemu. To, co niesie najwięcej nadziei i jest fundamentem zmian w sektorze ochrony zdrowia w Polsce, to wdrożenie opieki koordynowanej w POZ. Już od 1 października 2022 r. lekarze rodzinni otrzymają tzw. budżet powierzony, który będzie pulą pieniędzy przeznaczonych na sfinansowanie badań diagnostycznych. Jego celem jest wczesna diagnostyka i ustalenie indywidualnego planu opieki, skuteczne zarządzanie chorobą, w tym edukacja pacjenta. Kolejną zmianą będzie rozwijanie opieki skoordynowanej na poziomie szpitali niższego i wyższego szczebla, co już teraz się dzieje w obszarze onkologii i kardiologii.

Niebawem rozwiązania sieciujące ośrodki zaangażowane w opiekę nad pacjentem będą wdrażane w neurologii w odniesieniu do pacjentów chorych np. na udary, stwardnienie rozsiane, chorobę Parkinsona. Zwiększając koordynację i zarządzając całym cyklem leczenia pacjenta, w porozumieniu z innymi świadczeniodawcami, będzie można zoptymalizować relacje efektu do kosztów. Lepsza alokacja zasobów, poprawa kompleksowości, specjalizacji i procesów logistycznych niesie szanse na poprawę wyników leczenia oraz efektywności kosztowej. Zmiany te nie będą możliwe bez dostępu do nowoczesnych rozwiązań cyfrowych – nadzieję daje postępująca cyfryzacja naszego sektora i liczne projekty, które wspierają organizację opieki, np. e-rejestracja, systemy wspierające prace podejmowania decyzji w oparciu o dane. Przykładem może być projektowane wykorzystanie systemu e-recepty do optymalizacji farmakoterapii pacjentów z astmą.

W jaki sposób wdrażanie nowych technologii i cyfrowa transformacja wpływa na służbę zdrowia?

Cyfryzacja sektora ochrony zdrowia, upowszechnienie innowacyjnych technologii, zarówno lekowych, jak i nielekowych, oraz organizacyjnych, dają najwięcej szans państwu i pacjentom z punktu widzenia zdolności do właściwego zarządzania kapitałem zdrowia. Technologie mogą m.in. odciążyć zasoby kadrowe, których mamy za mało, za pomocą monitorowania pacjenta w jego środowisku domowym. Dzięki zastosowaniu np. telemonitorowania czy przesyłania danych u chorych niewymagających częstych wizyt, a jedynie kontroli wyników, można znacznie obniżyć ekspozycję pacjenta na daną jednostkę medyczną. Oczywiście te rozwiązania powinniśmy wykorzystywać mając na uwadze dobro pacjenta, jego doświadczenie względem opieki medycznej i bezpieczeństwo. Najnowocześniejsze technologie możemy zastosować również do edukacji i szerzenia świadomości na temat profilaktyki chorób cywilizacyjnych. Tradycyjne formy komunikacji dla młodszego pokolenia mogą okazać się już archaiczne i mniej skuteczne.

Jakie są skutki zdrowotne, ekonomiczne i społeczne zaniedbania profilaktyki zdrowotnej?

Dynamiczny wzrost nakładów na ochronę zdrowia jest swoistym odbiciem braku odpowiednich inwestycji i skutecznych działań w obszarze profilaktyki. Prewencja chorób jest najbardziej koszto-efektywnym narzędziem w systemie ochrony zdrowia. Powszechne powiedzenie: „Lepiej zapobiegać, niż leczyć” ma swoje potwierdzenie w badaniach, które wykazują, że gdy zainwestujemy dodatkowe pieniądze w profilaktykę, jesteśmy w stanie zmniejszyć zapadalność lub wykrywać nowotwory i inne choroby we wczesnym stadium rozwoju. To przekłada się na szybsze i skuteczniejsze, ale też mniej obciążające system leczenie. Obszar profilaktyki powinien być zatem, obok cyfryzacji, najbardziej dynamiczną sferą inwestycji i aktywności, jeśli faktycznie chcemy powstrzymać tsunami zachorowalności i uniknąć szoku demograficznego oraz wysokich kosztów inwazyjnego leczenia.

System ochrony zdrowia to jeden z najbardziej niedofinansowanych, w porównaniu do rosnącego wciąż zapotrzebowania, sektorów polskiej gospodarki. Przed erą koronawirusa nie brakowało potężnych wyzwań w zaspokojeniu potrzeb pacjentów. Pandemia nie tylko obnażyła niedomagania ochrony zdrowia, ale do tych starych problemów dołożyła nowe.

Ewelina Zych-Myłek

Prezes fundacji Instytut Świadomości

Stanisław Maćkowiak

Prezes Federacji Pacjentów Polskich

Jakub Gołąb

Biuro Rzecznika Praw Pacjenta

Zaspokoić wszystkie potrzeby

Na tegorocznym Forum Ochrony Zdrowia Forum Ekonomicznego w Karpaczu eksperci dyskutowali, w jaki sposób przeorganizować ochronę zdrowia, aby zapewnić opiekę nad pacjentami nie tylko z COVID-19, ale przede wszystkim z chorobami przewlekłymi.

– Każda grupa chorych ma swoje potrzeby. Zarówno osoby z chorobami cywilizacyjnymi, jak i zakażeni koronawirusem powinni mieć zapewniony ciągły dostęp do świadczeń medycznych. Pandemia nie może hamować codziennej opieki terapeutycznej. Nie możemy zapominać o potrzebach seniorów oraz zapobieganiu ich wykluczeniu społecznemu i cyfrowemu. Równie istotne jest rozwiązanie problemu nierówności w zdrowiu, głównie wśród mieszkańców mniejszych miast – wylicza Jakub Gołąb, Biuro Rzecznika Praw Pacjenta.

Stanisław Maćkowiak, Prezes Federacji Pacjentów Polskich zwraca uwagę na problem chorób rzadkich i wciąż niedostateczny kontakt z lekarzami POZ.

– Na początku pandemii sytuacja pacjentów była zła. Szczególnie osób z chorobami rzadkimi przy realizacji programów lekowych, dostępu do leków i zachowaniu ciągłości terapii. Pacjentom ograniczono kontakt z lekarzami POZ, który do dziś nie jest wystarczający. To ograniczyło bezpieczeństwo pacjentów. Trzeba jak najszybciej przywrócić dostęp do lekarzy pierwszego kontaktu – uważa Maćkowiak.

Chaos informacyjny

Podczas paneli na Forum Ochrony Zdrowia mocno wybrzmiewał problem kryzysu zaufania do całego systemu spowodowany pandemią.

– Budowane przez lata zaufanie do kadr medycznych zostało w pewnym sensie zaprzepaszczone. Mamy obecnie do czynienia z kryzysem zaufania pacjentów do autorytetów medycznych. Pacjenci już nie do końca wierzą nie tylko swoim lekarzom, ale i całej ochronie zdrowia. – podnosi Maćkowiak. – W mediach można dostrzec schemat „co człowiek, to opinia”, również przekazy od strony rządowej i administracyjnej wykluczają się, a to nie buduje zaufania. Pacjenci czują się zagubieni, a to wpływa na odwoływanie przez nich wizyt i przesuwanie zabiegów, co ma niestety tragiczne konsekwencje – alarmuje Prezes.

Dobre strony pandemii

Era koronawirusa to również era wymuszonych pandemią innowacji, na które pacjenci i lekarze czekali od dawna. Głównym sukcesem systemu ochrony zdrowia są wdrożone rozwiązania cyfrowe i elektronizacja medycyny.

– Przyspieszony rozwój telemedycyny, zapewnienie teleporad i dostęp do e-recept to niewątpliwe sukcesy ostatnich miesięcy. Pracujemy też nad programem przedmiotu wiedzy o zdrowiu w szkołach, który chcemy uzupełnić o edukację cyfrową, ponieważ w dzisiejszych czasach to często najmłodsi są przewodnikami osób starszych w świecie cyfrowym oraz powodem, dla którego seniorzy w ogóle sięgają po najnowsze technologie – wyjaśnia Gołąb.

– Przed nami jeszcze dokończenie pełnego wdrożenia elektronicznego konta pacjenta z bezpiecznym dostępem do historii choroby oraz prace nad cyfrowymi rejestrami, w tym schorzeń rzadkich, aby decyzje mogły zapadać nie na podstawie szacunków, a twardych danych. To pomogłoby zapewnić większe bezpieczeństwo chorych i zoptymalizować wydatki – dodaje Maćkowiak.

Tekst powstał w ramach cyklu Pacjent ze Świadomością