Koronawirus – kiedy i w jakich okolicznościach wytwarzają się przeciwciała?

Prof. Agnieszka Szuster-Ciesielska

Specjaliści wiedzą już, w jakich warunkach uodparniamy się na wirusa. O tym porozmawialiśmy z naszym ekspertem.

Jaki jest cel oznaczania przeciwciał anty-SARS-CoV-2?

W diagnostyce można oznaczyć przeciwciała, by stwierdzić, kiedy i czy w ogóle dana osoba miała kontakt z wirusem. Oznacza się je również u pacjentów, którym podano szczepionkę, aby określić pojawianie się przeciwciał oraz odporność na wirusa.

Czy testy serologiczne mogą być wyznacznikiem odpowiedzi masowej?

Testy serologicznie nie zawsze muszą być wyznacznikiem odporności masowej, ponieważ każdy ma swoją indywidualną odporność. Byłoby to także bardzo kosztowne. Skuteczność szczepionek udowodniono już w badaniach klinicznych, zatem nie ma powodu, by prowadzić testy serologiczne w aspekcie populacyjnym.

Które z możliwości diagnostycznych umożliwiają nam sekwencjonowanie i rozróżnianie wariantów typów wirusa?

Sekwencjonowanie kwasów nukleinowych jest to ustalanie sekwencji, czyli kolejności nukleotydu dla danego odcinka kwasu nukleinowego. Nowoczesne techniki pomagają na sekwencjonowanie zarówno DNA, jak i RNA. Obecnie dostępna jest technologia nanoporowa, która w krótkim czasie ustala sekwencje całego odcinka DNA i RNA, a także daje szanse na porównanie ich z istniejącymi bazami informacji genetycznej.

Jak sprawdzić, czy szczepienie przeciwko SARS-CoV-2 jest efektywne?

Jest ono efektywne, gdy w organizmie pojawiają się przeciwciała w odpowiedniej ilości. Czy sama szczepionka jest efektywna, mówią nam informacje procentowe. Przykładowo Pfizer oceniany na 95 proc. efektywności, a AstraZeneca na ponad 85 proc.

Czy jest zasadne oznaczanie przeciwciał przed szczepieniem? Jeśli nie, to kiedy? Po pierwszej dawce?

Przed samym szczepieniem oznaczanie przeciwciał nie jest konieczne, szczepienie zalecane jest każdemu chętnemu, niezależnie od tego czy wcześniej chorował na COVID-19 czy nie. Warto jednak sprawdzić ilość przeciwciał po szczepieniu. Badanie można wykonać już po 10-14 dniach po pełnym szczepieniu. Badanie przeciwciał nie jest w Polsce refundowane, ale koszt ich oznaczenia nie jest wysoki, jeżeli chcemy sprawdzić/potwierdzić że chorowaliśmy na COVID lub dowiedzieć się czy wytworzyliśmy przeciwciała po szczepieniu – możemy to sprawdzić w medycznym laboratorium diagnostycznym.

Dlaczego nie jest zasadne oznaczanie przeciwciał do białek nukleokapsydu po szczepieniu?

Szczepionka, którą dostarczamy do organizmu, pobudza syntezę przeciwciał skierowanych do całkowicie innego białka, białka kolca, określanego jako białko S, zatem poszukiwanie przeciwciał do białka N (nukleokapsydu) jest działaniem w tym przypadku bezpodstawnym.

Jak długo po drugiej dawce szczepienia można sprawdzać pojawienie się przeciwciał? Np. do miesiąca?

Z reguły, jeśli pojawiają się przeciwciała, to jest to okres od 10 do 14 dni od momentu kontaktu ze szczepionką, czy też z wirusem. Jeżeli po miesiącu nie wykrywamy przeciwciał, to znaczy, że nasz organizm ich nie wyprodukował.

Jaka jest różnica między odpowiedzią humoralną i komórkową? Czy po szczepieniu tak jak po przechorowaniu możemy spodziewać się obu rodzajów odpowiedzi?

Są to dwa ramiona odpowiedzi nabytej, czyli tej, która pojawia się jako reakcja na czynnik zakaźny. Jest ona swoista – ukierunkowana wyłącznie do patogenu, który sprowokował tę odpowiedź. W odpowiedzi humoralnej uczestniczą limfocyty B i wyprodukowane przez nie przeciwciała. W odpowiedzi komórkowej biorą udział wytworzone komórki, np. limfocyty T, które niszczą wirusa i komórki zakażone wirusem. Tworzą one również naszą odporność na przyszłość. Po szczepieniu i kontakcie można spodziewać się tych obu odpowiedzi.

Czy pacjenci, którzy chorują drugi raz na COVID-19 nie wytworzyli ani odpowiedzi humoralnej, ani komórkowej?

Przypadki reinfekcji są bardzo rzadkie. Oznacza to, że ich układ immunologiczny nie zareagował zgodnie z oczekiwaniami i nie wytworzyły one odpowiedzi humoralnej lub komórkowej, które chronią organizm przed wirusem.

Dr n. med. Sławomir Murawiec

Niepewność i strach towarzyszące wielu seniorom w czasie pandemii mogą wpływać negatywnie na ich zdrowie psychiczne. Jak wspierać osoby starsze w tym czasie?

Jak pandemia wpływa na zdrowie psychiczne seniorów?

Osoby starsze z dnia na dzień znalazły się w bardzo trudnej sytuacji, która może wpływać negatywnie na ich zdrowie fizyczne i psychiczne. Konieczność izolacji społecznej znacząco zaburzyła poziom bezpieczeństwa osób starszych. Obecnie nierzadko narasta w nich strach, który związany jest nie tylko z ryzykiem zakażenia koronawirusem SARS-CoV-2, ale także z innymi problemami, które spowodowała pandemia, w tym np. znacznie utrudnionym dostępem do opieki medycznej. Na zdrowiu psychicznym seniorów odbija także swoje piętno samotność.

Seniorzy należą do grupy osób bardziej narażonych na depresję. Czy w dobie COVID-19 występuje ona u nich częściej?

Pandemia jest powodem podwyższonego poziomu depresji i lęku u wszystkich osób. Starsi silnie reagują na sytuację związaną z COVID-19, dlatego możemy przypuszczać, że obecnie objawy depresji występują u nich częściej niż przed pandemią. Zwykle jednak są to zaburzenia mieszane, w których jest dużo lęku, obaw, zaburzenia snu oraz nastroju, które nie zawsze są wystarczające do zdiagnozowania depresji. Osoby starsze nie tak często jak młodzi wypełniają internetowe ankiety dotyczące samopoczucia, a więc mamy ograniczone dane na temat ich samopoczucia.

Oprócz schorzeń psychicznych u wielu seniorów występuje wielochorobowość. Czy istotne jest to, by w dobie COVID-19 dbali oni o kontrolę schorzeń i ich właściwe leczenie?

Jest wiele chorób, które nieleczone mocno pogarszają zdrowie psychiczne. Należą do nich m.in. cukrzyca, otyłość, choroby układu sercowo-naczyniowego i układu oddechowego, choroby reumatyczne. Dlatego też należy zdawać sobie sprawę, że brak ciągłości terapii lub zaniechanie leczenia w ogóle, może pogarszać samopoczucie i utrudniać radzenie sobie z emocjami. Tym samym chociaż w wielu przypadkach dostęp do opieki medycznej jest utrudniony, warto korzystać z pomocy bliskich lub np. wolontariuszy, którzy umożliwią kontakt z lekarzem, chociażby w ramach teleporady, i tym samym dbać o zdrowie fizyczne, co przełoży się też na dobrze funkcjonującą psychikę.

Kiedy należy skonsultować seniora ze specjalistą np. psychiatrą? Jakie objawy powinny niepokoić?

Do specjalisty należy udać się w każdym momencie, gdy bliscy obserwują, że funkcjonowanie tej osoby jest poważnie zakłócone. Konsultację warto rozważyć, gdy u osoby starszej występują stany takie jak silny lęk, permanentne uczucie napięcia, zaburzenia rytmu dobowego, bezsenność, nagłe zmiany nastroju itd. W dobie COVID-19 u seniorów mogą występować także poważne zaburzenia psychiczne, w tym urojenia, zaburzenia formy myślenia i zachowania, nadaktywność, których nie można bagatelizować.

Jak możemy pomóc osobom starszym polepszyć ich sytuację?

Przede wszystkim należy zadbać o ich poczucie bezpieczeństwa. Można to zrobić na kilka sposobów – jednym z nich jest regularny kontakt sprawdzający stan osoby starszej. Istotna jest także pomoc w codziennych obowiązkach. Seniorzy będą czuli się bardziej komfortowo, gdy będą wiedzieli, że mają na kogo liczyć, że są osoby, które pomogą im, gdy gorzej się poczują, co będzie korzystne dla ich zdrowia fizycznego i psychicznego. Oprócz tego warto, by seniorzy pamiętali, że również sami mogą dbać o swój dobrostan. Istotne jest, by kontaktowali się tylko z tymi osobami, którzy nie potęgują ich lęków, a także, by często wykonywali czynności, które redukują ich poziom stresu.

Koronawirus – kiedy i w jakich okolicznościach wytwarzają się przeciwciała?

Prof. Agnieszka Szuster-Ciesielska

Jak czują się seniorzy w dobie COVID-19?

Dr n. med. Sławomir Murawiec