Alkoholizm to choroba, która może dotknąć każdego

O tym, jak diagnozowany jest problem alkoholowy oraz jak wygląda leczenie opowiada lek. med. Anna Kopczyńska, terapeuta uzależnień, kierownik ośrodka Fundacji Uwolnienie.

Lek. med. Anna Kopczyńska

Terapeuta uzależnień, kierownik ośrodka Fundacji Uwolnienie

Alkoholik bardzo często kojarzy nam się stereotypowo, zwykle to mężczyzna, dość zaniedbany, brudny. Jak właściwie państwo diagnozujecie problem alkoholowy i jak często ma on coś wspólnego z tym stereotypem?

Może opowiem o tym, jak diagnozujemy problem alkoholowy, bo w ten sposób bardzo łatwo można się przekonać, że alkoholizm nie ma niewiele wspólnego z bezdomnością, niedbałym wyglądem itp. Aby postawić diagnozę, rozmawiamy z pacjentem dość dokładnie, ale ważnym elementem jest zadanie mu 6 pytań. Jeśli odpowiedź, na co najmniej 3 brzmi: tak, to możemy stwierdzić, z dużym prawdopodobieństwem, że osoba jest alkoholikiem.

Po pierwsze, chcemy wiedzieć, czy występuje u danej osoby uczucie głodu alkoholowego. Po drugie, pytamy o upośledzenie kontroli picia, czyli czy po wypiciu jednego kieliszka, nie można sobie odmówić kolejnego. Trzecim objawem jest, picie alkoholu, aby złagodzić lub zapobiec dolegliwościom alkoholowym takim jak ból głowy, zatrucie itp.. Poza tym, sprawdzamy, czy u pacjenta występuje zmiana tolerancji na alkohol. Piątym objawem, jest picie alkoholu, pomimo wiedzy na temat jego szkodliwości. Ostatnie pytanie, które zadajemy dotyczy, zatracenia zdolności spędzania czasu w alternatywny sposób, niż picie alkoholu. Oczywiście to nie jedyne objawy, występuje ich jeszcze całe mnóstwo, natomiast na podstawie tych opisanych właśnie dokonujemy diagnozy.

Czy można powiedzieć, że jakaś grupa przeważa wśród państwa pacjentów?

Alkoholizm jest chorobą bardzo „demokratyczną”, bo dotyka wszystkie grupy społeczne po równo. Naszymi pacjentami są zarówno lekarze czy biznesmeni, księża, czy osoby słabo wykształcone lub bezrobotne. Zdecydowanie częściej na leczenie zgłaszają się mężczyźni, co wcale nie musi oznaczać, że problem alkoholizmu dotyczy kobiet w mniejszym stopniu. Z reguły panie wstydzą zgłosić się do poradni, bo o ile mężczyzna alkoholik jest akceptowany społecznie, kobiety bywają wykluczane społecznie, czy wytykane palcami, jeśli okazuje się, że mają problem alkoholowy.

A czy da się wyodrębnić czynniki ryzyka?

Takie ryzyko może stanowić m.in. skłonność genetyczna, czyli jeśli rodzice, czy dziadkowi nadużywali alkohol, ryzyko może być większe. Nie oznacza to, że alkoholizm to choroba genetyczna, ale skłonności do jej występowania mogą być dziedziczone. Innym czynnikiem są wzorce zachowania, czyli sytuacja, w której osoba, od najmłodszych lat widzi, że picie alkoholu jest czymś normalnym i przyzwyczaja się do tego. Wpływ ma również środowisko, w którym się żyje. Co ważne, młode osoby uzależniają się znacznie szybciej. Jeśli pierwsze spożycie alkoholu ma miejsce, zanim dana osoba skończy 15 lat, to uzależnienie może nastąpić już po kilku miesiącach. U 15-19 latków może to nastąpić w ciągu roku.

Jak wygląda obecnie typowa terapia w przypadku problemu alkoholowego?

Wiele zależy od motywacji pacjenta. Część osób, zgłasza się do nas, ponieważ sami stwierdzają, że mają problem, który przeszkadza im w normalnym funkcjonowaniu. Takie osoby możemy od razu skierować na terapię. Niestety, trafia do nas sporo pacjentów kierowanych motywacjom zewnętrzną np. muszą odbyć terapię, aby uzyskać pomoc MOPS-u, bo obiecali komuś z rodziny czy mają nakaz podjęcia terapii wydany przez sąd czy miejską komisję problemów alkoholowych. W przypadku takich osób zaczynamy od rozmów, które mają je przekonać, że warto podjąć terapię, aby pomóc sobie samemu.

Pierwszym etapem, jest zwykle terapia edukacyjna, podczas której przekazujemy im wiedzę na temat alkoholu i jego działania. W tym czasie chcemy, żeby pacjenci sami odpowiedzieli sobie na pytanie, czy omawiane problemy ich właśnie dotyczą. Następnym etapem jest tzw. terapia programowa, podczas której poruszamy różne obszary dotyczące życia pacjenta. Zachęcamy do dyskusji w grupie, dajemy różnego rodzaju testy do rozwiązania oraz prace pisemne. Poruszamy różne obszary życia pacjenta, które mogą powodować u niego chorobę alkoholową. Potem pacjenci kierowani są do różnego rodzaju grup terapeutycznych, w zależności od potrzeb. Bardzo ważną rolę odgrywa także terapia indywidualna, która trwa przez cały okres leczenia, a także po jego zakończeniu. Choroba alkoholowa jest nieuleczalna, więc stały kontakt z terapeutą pełni bardzo ważną rolę. W czasie terapii indywidualnej poruszane jest wiele tematów, o których pacjent nie mógłby mówić podczas spotkań grupowych.

Jakie są mity na temat alkoholizmu, które warto obalić?

Jest ich kilka np., że piwo to nie alkohol lub, że picie kwasu chlebowego czy podpiwku jest dla alkoholika bezpieczne. Nie jest, alkohol w każdej postaci czy to cukierka, czy nalewki może być potencjalnie niebezpieczny. Wystarczy, że taka osoba pójdzie na pobranie krwi i po nakłuciu igłą pielęgniarka przetrze jego skórę gazikiem nasączonym alkoholem. Naprawdę wystarczy niewiele.

Mężczyzna ze stali to stereotyp, który niestety jeszcze funkcjonuje w naszym społeczeństwie.

Małgorzata Kornacka

Psycholog, certyfikowany terapeuta uzależnień, biegły sądowy w przedmiocie uzależnienia Sądu Okręgowego w Lublinie, trener rozwoju osobistego

Na szczęście, to zaczyna się zmieniać i miejmy nadzieję, że zmiana ta będzie trwała. Obecne czasy wymusiły na mężczyznach wiele zmian. W sferze zawodowej stawiane są im coraz większe wymagania, a życie osobiste nie pozwala zwolnić. Nadal podążają za pierwotnym instynktem bycia łowcą czyli „mieć” przy jednoczesnej potrzebie „być”, czyli bycie tatusiami, kompanami zabaw, powiernikami tajemnic dorastających dzieci. To wymusiło otwarcie się męskiej psyche na całą paletę różnych odcieni emocji w tym na nieznany dotąd rodzaj lęku. W konsekwencji zrodziło to wewnętrzną ambiwalencję „być czy przede wszystkim mieć”. Szukanie odpowiedzi często ma miejsce przy kieliszku wódki, lampce wina czy butelce piwa. Czym większa ambiwalencja i stres z nią związany tym intensywniejsze poszukiwania odpowiedzi. Pozornie wszystko na początku wygląda spójnie i bezpiecznie. To ma jednak bardzo wysoką cenę, jest jak zaciągnięcie olbrzymiego kredytu, który spłacają wszyscy bliscy przez wiele lat. Ceną tą jest nałóg.

Według danych Ministerstwa Zdrowia w Polsce jest około 700 tys. Alkoholików – 2 proc. społeczeństwa. Z nadużywaniem alkoholu wiąże się ponad dwieście chorób i urazów. Statystyczny Polak wypija dwukrotnie więcej niż światowa średnia. Większość uzależnionych to mężczyźni w wieku 30-64 lat. 80 proc. pacjentów placówek lecznictwa odwykowego to mężczyźni. Nadmierne picie alkoholu pociąga za sobą całe mnóstwo konsekwencji: chorobę wieńcową, nadciśnienie, osłabienie wydolności seksualnej, udar mózgu czy zawał, które jakkolwiek byśmy to sobie tłumaczyli nie idą w parze z wizerunkiem współczesnego, zadbanego, rodzinnego, operatywnego mężczyzny.

Z biegiem czasu i ilości wypijanego regularnie alkoholu przestaje się po prostu chcieć robić wiele rzeczy. Jest to przejawem zespołu amotywacyjnego, typowego dla osób nadużywających alkoholu. To, co kiedyś cieszyło, bawiło – przestaje. Pojawia się początkowo obojętność, później niechęć aż wreszcie niemoc. Człowiek zaczyna sobie odpuszczać wiele rzeczy, które do tej pory miały sens, przedstawiały jakąś wartość w życiu. Okazuje się, że trzeba szukać pomocy.

Z uwagi na to, że uzależnienie jest chorobą, wymaga profesjonalnej pomocy. Jest nią profesjonalna terapia. Niestety wiele programów terapeutycznych nie przystaje do współczesnych czasów. Programy te w dalszym ciągu bazują na wzbudzaniu w pacjencie poczucia winy za dotychczasowe „pijane życie”. Taki stan rzeczy trwa pomimo, że nie przynosi rezultatów. Uwzględniając charakter choroby i czynniki za nią odpowiedzialne powstał program terapeutyczny dopasowany do potrzeb człowieka żyjącego we współczesnym świecie. Program pomocy oparty na zrozumieniu, akceptacji, szacunku i daniu konkretnych wskazówek jak można sobie pomóc. Jest to praca nad zmianą złych nawyków, określaniem mocnych stron, umiejętnością stawiania i realizowania celów. W tym nurcie powstał autorski program terapeutyczny realizowany w ramach Terapii Europejskiej uwzględniający najnowsze badania. Jest to rewolucyjna w Polsce metoda pracy z pacjentami pijącymi.

Panowie, jesteście wspaniali w tej swojej wrażliwości. Nie wstydźcie się poprosić o pomoc jeśli czujecie, że jesteście na zakręcie życiowym i brakuje paliwa, żeby z tego zakrętu bezpiecznie wyjść. Nie dolewajcie do baku alkoholu tylko dostarczajcie energii płynącej z codziennego życia. Rozmowa z psychologiem jest tylko rozmową i dobrym kierunkowskazem co dalej. To wy decydujecie czy kierunkowskaz wam się przyda i kiedy.