Czym zajmuje się optometria?

Mgr Kamil Chlebicki

Optometrysta, Przewodniczący Polskiego Towarzystwa Optometrii i Optyki

Wzrok jest najważniejszym z naszych zmysłów, gdyż za jego pośrednictwem odbieramy większość bodźców. Dlatego wybór specjalisty, do którego udamy się w celu zbadania wzroku, jest niezwykle ważny. Z roku na rok coraz więcej Polaków udaje się do optometrystów – specjalistów grupy zawodów medycznych koncentrujących się na układzie wzrokowym.

Kiedy udać się do optometrysty?

W wielu krajach europejskich, takich jak: Wielka Brytania, Irlandia, Niemcy, Holandia czy kraje skandynawskie, optometrysta jest specjalistą pierwszego kontaktu. Dobiera on odpowiednią korekcję okularową, przepisuje soczewki kontaktowe, a także prowadzi rehabilitację widzenia. Ponadto, optometrysta sprawdza, czy w układzie wzrokowym nie występują zmiany chorobowe. W przypadku ich obecności, kieruje pacjenta do lekarza okulisty lub innego specjalisty w celu leczenia.

Również w Polsce optometrysta coraz częściej postrzegany jest jako specjalista pierwszego kontaktu. Jeżeli mamy problemy z niewyraźnym widzeniem, zamazywaniem się obrazu, zmęczeniem oczu, zezem lub chcielibyśmy nosić soczewki kontaktowe, optometrysta powinien być naszym pierwszym wyborem. W przypadku dolegliwości chorobowych, takich jak: czerwone oko, stan zapalny, ból oka, itp. – naszym pierwszym wyborem powinien być lekarz okulista. To samo dotyczy oczywiście dolegliwości spowodowanych urazami mechanicznymi (na przykład dostaniem się ciała obcego do oka).

Jakie badania przeprowadza optometrysta?

Badanie optometryczne składa się z kilku etapów. Pierwszy z nich to obszerny wywiad, pozwalający na zdefiniowanie problemów i potrzeb pacjenta, a także dostarczenie informacji o możliwych obciążeniach genetycznych i wpływie innych chorób (takich jak choćby cukrzyca) na widzenie pacjenta.

Drugim etapem jest pomiar ostrości wzroku – jest to punkt wyjścia, który pomaga określić, ile widzi pacjent. Kolejna część pomiarów prowadzona przez optometrystę to tzw. badanie obiektywne, najczęściej wykonywane przy użyciu autorefraktometru, przez co potocznie nazywane jest „komputerowym badaniem wzroku”. Jednak na tym etapie nie można się zatrzymać! Zwykle takie badanie „komputerowe” daje nam jedynie ogólne pojęcie, z jakimi wielkościami korekcji mamy do czynienia. Za widzenie odpowiedzialne są procesy zachodzące w korze mózgowej i właśnie dlatego niezbędne jest również tzw. subiektywne badanie wzroku.

Subiektywne badanie wzroku polega na na dobieraniu odpowiednich szkieł optycznych, przy zastosowaniu szeregu ściśle określonych procedur badań i testów, co w efekcie daje najlepszy i najostrzejszy obraz dla pacjenta. Podczas badania optometrycznego nie może zabraknąć również sprawdzenia odpowiednich funkcji wzrokowych, takich jak widzenie obuoczne (współpraca jednego oka z drugim), akomodacja (zdolność wyostrzania obrazu z różnych odległości), czy ruchy oczu.

Na podstawie tak obszernych badań optometrysta dobiera soczewki okularowe, soczewki kontaktowe lub inne pomoce optyczne (np. lupy dla osób słabowidzących). Dodatkowo, jeśli to konieczne, optometrysta w czasie badania ocenia przedni i tylny odcinek oka. Wiedza zdobyta w czasie studiów pozwala zidentyfikować choroby oczu (m.in. zaćmę, jaskrę, AMD) i skierować pacjenta na odpowiednie leczenie do lekarza okulisty lub innego specjalisty.

Jak znaleźć optometrystę?

W Polsce obecnie mamy ponad 1,5 tysiąca optometrystów. Najczęściej posiadają oni swoje gabinety przy salonach optycznych, a także coraz częściej zatrudniani są w klinikach. Jednak nie we wszystkich salonach, gdzie dokonuje się doboru okularów, pomiary wykonuje optometrysta. Jeżeli zależy nam na profesjonalnym badaniu wzroku, warto zwrócić na to szczególną uwagę. Aby zostać optometrystą, należy ukończyć odpowiednie studia wyższe z zakresu optometrii. Jeżeli chcemy mieć 100 proc. pewność, że osoba, do której udajemy się na badanie wzroku, posiada odpowiednie wykształcenie optometryczne, wystarczy sprawdzić czy posiada ona Numer Optometrysty (NO). Oznacza to, że znajduje się w rejestrze prowadzonym przez Polskie Towarzystwo Optometrii i Optyki, który dostępny jest na stronie internetowej: www.ptoo.pl.

Wracamy po urlopach do biurek przed monitory komputerów. Pogoda jeszcze sprzyja klimatyzowaniu pomieszczeń. Pojawia się problem z oczami, które pieką, czerwienieją się. Utrudnia nam to normalne funkcjonowanie. O problemie, objawach i leczeniu rozmawiamy z Konsultantem Wojewódzkim w dziedzinie Okulistyki.

Prof. nadzw. dr hab. n. med. Iwona Grabska-Liberek

Konsultant Wojewódzki w Dziedzinie okulistyki

Jak objawia się problem suchego oka i co jest jego przyczyną?

Potocznie mówi się o zespole suchego oka, ale najczęściej chodzi jednak o specyficzne objawy suchego oka. To przede wszystkim uczucie wysuszania się oczu, pieczenia i swędzenia, co jest zwykle związane z przebywaniem w klimatyzowanych pomieszczeniach, w pomieszczeniach o niskiej wilgotności, ale również w takich, gdzie jest gorąco. Istotny wpływ ma również praca przy komputerze – wpatrując się w ekran rzadziej mrugamy, a tym samym rzadziej nawilżamy oczy. Sam zespół suchego oka to już bardziej złożony problem, który towarzyszy innym schorzeniom, tj. RZS, Zespół Sjögrena lub też przewlekłemu zapaleniu gruczołów Meibowa znajdującymi się na brzegu oka, co skutkuje nieprawidłowym składem łez i naruszeniem warstwy lipidowej odpowiedzialnej za zmniejszone wysychanie oka. Zaburzenia łez mogą dotyczyć każdej z warstw tzw. filmu łzowego – lipidowej, wodnej lub mucynowej. Każda z nich jest wydzielana przez inne gruczoły, a zaburzenie funkcjonowania każdej z nich jest efektem różnej choroby i daje nam objawy suchego oka.

Jak rozpoznać objawy suchego oka?

Najczęściej początkiem są zmiany brzegów powiek. W stadium początkowym choroby mogą pojawiać nam się charakterystyczne pęcherzyki na brzegach powiek. Uczucie ciała obcego w oku, szorowania. Później mamy już do czynienia z ostrymi stanami zapalnymi, z mocno podrażnionymi brzegami powiek. Wszystkie etapy – od początkowego do końcowego stadium – dają nam właśnie objawy suchego oka.

Jakie są konsekwencje bagatelizowania objawów suchego oka?

Jest to przede wszystkim ogromny dyskomfort. Gorzej nam się pracuje, razi nas światło, a zaczerwienione, załzawione oczy nie wyglądają również zbyt estetycznie. Nie możemy zapomnieć także o zaburzeniach widzenia – częściej mrugamy, mamy uczucie zbyt małej ilości łez, a jednak łzawimy. To błędne koło – stale produkujemy łzy, które jednak są szybko usuwane i oko ma wrażenie, że jest cały czas nienawilżone, stąd właśnie nadmierne łzawienie.

Jak możemy poradzić sobie z tym problemem? Czy wystarczająca jest konsultacja z lekarzem rodzinnym?

Pierwszy etap to dla większości oczywiście lekarz rodzinny. Musimy mieć jednak świadomość, że nie ma on odpowiedniego sprzętu medycznego np. niezbędnego mikroskopu, który pozwoli na ocenę rogówki i brzegu oka. Lekarz rodzinny przepisze nam co najwyżej leki nawilżające, ale pamiętajmy, że ich jest naprawdę wiele i trzeba wiedzieć, na którą fazę filmu łzowego te leki działają. Jeżeli przepisane krople nie dają żadnych rezultatów, należy poprosić o skierowanie do lekarza okulisty.

Często sami, bez konsultacji lekarza, decydujemy się na zakup kropli do oczu. Na co powinniśmy zwrócić szczególną uwagę?

W takim przypadku radziłabym konsultację z farmaceutą, który wskaże, jakie krople do oczu są dla nas najlepszym rozwiązaniem. Jest wiele leków z kwasem hialuronowym czy też takich, które w swoim składzie obok kwasu mają dodatkowe substancje łagodzące lub odżywiające. Pamiętajmy, by krople nie zawierały substancji zwężających naczynia. Owszem, wybieli nam to oczy, ale później nie poradzimy sobie z rozszerzonymi naczyniami. Jeśli jednak polecone krople nie zadziałają w okresie około miesiąca, to również powinniśmy zwrócić się do specjalisty.